Na czym polega użyczenie i jak długo trwa, jakie prawa i obowiązki mają obie strony umowy, co można użyczać, jak się rozliczać i w jakiej sytuacji dochodzi do rozwiązania umowy – odpowiadamy na te i inne pytania dotyczące umowy użyczenia.
Spis treści
Na czym polega umowa użyczenia?
Umowa użyczenia polega na tym, że użyczający zezwala biorącemu na bezpłatne używanie oddanej mu rzeczy. Umowa obowiązuje przez czas oznaczony lub nieoznaczony. Użyczenie reguluje Kodeks cywilny w art. 710 – 719.
Jeżeli umowa nie określa sposobu używania rzeczy, to biorący może ją używać w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu.
Ważne: biorący nie może oddać – bez zgody użyczającego – używanej rzeczy innej osobie. Taka zgoda może być umieszczona w umowie lub uzyskana przez biorącego w trakcie korzystania z rzeczy.
Jeżeli kilka osób wspólnie wzięło rzecz do używania, ich odpowiedzialność jest solidarna.
Umowa użyczenia może być zawarta w dowolnej formie, pisemnie lub ustnie. Dopuszczalna jest również forma dokumentowa, czyli np. przez e–mail.
Jeżeli dany przedmiot został udostępniony bezpłatnie do używania innej osobie, to umowa używania zawarta została w sposób dorozumiany.
CZYTAJ TAKŻE: Umowa pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości
Strony umowy użyczenia
Stronami umowy użyczenia jest użyczający oraz biorący. Każda z nich ma swoje prawa i obowiązki.
Użyczający to osoba oddająca rzecz do korzystania. Biorący to osoba, która korzysta z cudzej rzeczy.
Można spotkać się również z określeniami komodant (użyczający) i komodatariusz (biorący do używania).
Stronami umowy mogą być osoby fizyczne oraz osoby prawne.
Obowiązki biorącego w używanie
Biorący ma obowiązek ponosić zwykłe koszty utrzymania użyczonej mu rzeczy. Takie koszty to np. drobne naprawy lub wydatki, które zależą od tego, jaki przedmiot jest użyczany. Może się zdarzyć, że biorący będzie miał inne wydatki lub nakłady na rzecz. W takiej sytuacji należy zastosować przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia. Strony mogą się też umówić, że np. korzystający z rzeczy nie będzie musiał ponosić żadnych kosztów. W takiej sytuacji za utrzymanie zapłaci użyczający.
Biorący do używania jest odpowiedzialny za przypadkową utratę lub uszkodzenie rzeczy, jeżeli jej używa w sposób sprzeczny z umową albo z właściwościami lub z przeznaczeniem. Odpowiada również za to, że utracił użyczoną rzecz lub uległa ona zniszczeniu, bo powierzył ją innej osobie.
Po zakończeniu użyczenia biorący ma obowiązek zwrócić użyczoną rzecz w stanie niepogorszonym. Powinien to zrobić niezwłocznie, o ile strony nie umówiły się inaczej. Trzeba jednak pamiętać, że biorący nie odpowiada za zużycie przedmiotu wynikające z prawidłowego używania.
Obowiązek zwrotu ma też inna osoba jeżeli biorący dał jej użyczoną rzecz.
Obowiązki użyczającego
Obowiązkiem użyczającego jest przekazanie przedmiotu użyczenia osobie biorącej w używanie. Przedmiot ten musi być przekazany w taki sposób, by druga strona umowy miała możliwość z niego korzystać.
CZYTAJ TAKŻE: Umowa dystrybucyjna – jak działa?
Przedmiot umowy użyczenia
Przedmiotem umowy użyczenia może być ruchomość lub nieruchomość. Do najczęściej użyczanych przedmiotów należą samochody, urządzenia czy maszyny. Umowa może też dotyczyć lokali użytkowych. Przedmiot umowy powinien być jak najbardziej szczegółowo oznaczony w umowie, np. podana marka samochodu i numer tablicy rejestracyjnej lub numer księgi wieczystej lokalu.
Przedmiotem umowy nie mogą być pieniądze, bo wtedy mamy do czynienia z pożyczką. Wyjątkiem są numizmaty, czyli dawne monety, które wyłączone są z obrotu.
Okres trwania umowy
Umowa może być zawarta na:
- czas oznaczony – ze wskazaniem daty zwrotu, czyli terminu końcowego zawartego w umowie.
- czas nieoznaczony – bez wskazania daty zwrotu przedmiotu.
Jeżeli umowę użyczenia zawarto na czas nieoznaczony, to umowa kończy się, gdy biorący uczynił z rzeczy użytek lub gdy upłynął czas, w którym mógł przedmiot wykorzystać.
Obowiązuje też art. 365.1, który stanowi, że zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów niezwłocznie po wypowiedzeniu.
Pozostałe postanowienia umowy użyczenia
Użyczający powinien umożliwić biorącemu używanie rzeczy. Jeżeli tego nie zrobi lub będzie utrudniał korzystanie, to biorący może żądać zapłaty odszkodowania.
Użyczający obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu jeżeli wiedział o wadach rzeczy i nie zawiadomił o nich biorącego. Tego zapisu nie stosuje się jeżeli biorący mógł z łatwością zauważyć wadę.
Co jeszcze warto wiedzieć o umowie użyczenia? Użyczający ma rok na wniesienie roszczeń przeciwko biorącemu o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy. Tyle samo czasu ma również biorący w przypadku zwrotu nakładów na rzecz oraz roszczenia o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy. Roszczenia stron przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.
CZYTAJ TAKŻE: Co powinna zawierać umowa o zachowaniu poufności? Wzór z omówieniem
Rozwiązanie umowy użyczenia
Jak już stwierdziliśmy, umowa jest rozwiązana po upływie terminu końcowego lub jeżeli zostaną spełnione warunki do rozwiązania umowy zawartej na czas nieokreślony.
Użyczający może zechcieć rozwiązać umowę i zażądać zwrotu przed upływem terminu. W tym celu powinien zawrzeć w umowie zapis o takiej możliwości.
Trzeba też pamiętać, że użyczający może żądać zwrotu rzeczy nawet przed upływem terminu umowy jeżeli:
- biorący używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową albo z właściwościami lub z przeznaczeniem rzeczy;
- powierza rzecz innej osobie, nie będąc do tego upoważniony przez umowę ani zmuszony przez okoliczności;
- rzecz stanie się potrzebna użyczającemu z powodów nieprzewidzianych w chwili zawarcia umowy.
Co powinna zawierać umowa użyczenia – podsumowanie
Najbezpieczniejszą formą umowy użyczenia jest umowa pisemna. Należy w niej zawrzeć (podobnie, jak w innych formach) następujące informacje:
- termin końcowy, o ile umowa jest zawierana na czas oznaczony;
- szczegółowe oznaczenie przedmiotu oddawanego w użyczenie;
- ile osób będzie biorącymi do używania wraz z danymi tych osób;
- czy rzecz może być użyczana trzecim osobom, a jeżeli tak, to na jakich warunkach;
- czy umowa może być rozwiązana przed upływem terminu końcowego;
- czy biorący zwolniony jest z opłaty kosztów utrzymania rzeczy.
