Czym są środki trwałe?

Prowadzenie przedsiębiorstwa wymaga korzystania z wielu środków trwałych. Część z nich nadaje się do amortyzacji, co przyczynia się do powiększenia kwoty uzyskiwanego dochodu. Czym dokładnie są środki trwałe, które z nich można amortyzować i po jakiej stawce? Sprawdziliśmy to!

Czym są środki trwałe?

Środki trwałe to części majątku przedsiębiorstwa, który użytkowany jest w firmie dłużej niż rok. Należą do nich przede wszystkim: grunty, budynki, budowle, maszyny i pojazdy, ale również szereg innych, drobniejszych przedmiotów. Pojęcie środków trwałych jest bardzo istotne z punktu widzenia księgowości, ponieważ część z nich nadaje się do amortyzowania, a odpisy amortyzacyjne w sposób bezpośredni zmniejszają wysokość koniecznego do zapłaty podatku dochodowego, czyli przyczyniają się do podwyższenia zysków z prowadzonej działalności gospodarczej.

Aby we właściwy sposób dokonać takich odpisów, konieczne jest zapoznanie się z Klasyfikacją Środków Trwałych. Na czym dokładnie polega amortyzacja środków trwałych? Które z elementów przedsiębiorstwa można amortyzować i w jaki sposób korzystać z KŚT? Tego i wielu innych rzeczy dowiesz się z poniższego tekstu. Zapraszamy do lektury!

Co zalicza się do środków trwałych?

Ustawa o PIT nie definiuje wprost środka trwałego. W artykule 22a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych znaleźć można jedynie informację, że za środki trwałe należy uznać składniki majątku „stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:

• budowle, budynku oraz lokale będące odrębną własnością;
• maszyny, urządzenia i środki transportu;
• inne przedmioty;

o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy określonej w artykule 23a pkt 1”.

Jak widać, ustawodawca skupił się jedynie na wyliczeniu składników majątku, które po spełnieniu określonych warunków można będzie uznać za środki trwałe w przedsiębiorstwie.

Nieco bardziej szczegółową definicję znaleźć można w ustawie o rachunkowości. Tutaj punkt 15 artykułu 3 mówi, iż za środki trwałe należałoby uznać rzeczowe aktywa trwałe o okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok. Warunkiem jest ich kompletność, zdatność do użytku i przeznaczenie na potrzeby jednostki. Ustawa wskazuje, że za środki trwałe uznać można również inwentarz żywy oraz ulepszenia w obcych środkach trwałych.

Cechy środków trwałych

Aby konkretny składnik majątku nabyty przez przedsiębiorcę można było uznać za środek trwały, musi on spełniać jednocześnie 5 warunków:

1. jego właścicielem lub współwłaścicielem musi być podatnik podatku VAT;
2. musi być nabyty lub wytworzony we własnym zakresie;
3. w dniu przyjęcia do używania musi cechować się kompletnością i zdatnością do użytku;
4. jego przewidywany okres używania nie może być krótszy niż rok;
5. musi być wykorzystywany przez podatnika do prowadzenia działalności gospodarczej lub oddany do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy albo leasingu.

Klasyfikacja Środków Trwałych (KŚT)

Klasyfikacja Środków Trwałych (KŚT) to usystematyzowany zbiór środków trwałych przedsiębiorstwa stworzony przez Główny Urząd Statystyczny. Klasyfikacja jest przydatna zwłaszcza w sytuacji przeprowadzania badań statystycznych oraz przy ustalaniu stawek amortyzacyjnych.

Podstawowa klasyfikacja dzieli środki trwałe na 10 grup. Grupy te są dodatkowo podzielone na podgrupy i rodzaje. KŚT kształtuje się w sposób następujący:

0 – grunty; przykładowe podkategorie: sady, tereny mieszkaniowe i drogi;

1 – budynki i lokale oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego lub lokalu mieszkalnego;  przykładowe podkategorie: budynki przemysłowe, budynki handlowo-usługowe, budynki biurowe i budynki mieszkalne;

2 – obiekty inżynierii lądowej i wodnej;  przykładowe podkategorie: budowle na terenach elektrowni, budowle sportowe i rekreacyjne;

3 – kotły i maszyny energetyczne;  przykładowe podkategorie: kotły grzewcze, silniki wiatrowe;

4 – maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania;  przykładowe podkategorie: tokarki, szlifierki i sprężarki;

5 – maszyny, urządzenia i aparaty specjalistyczne;  przykładowe podkategorie: urządzenia do zapisu i odtwarzania dźwięku i obrazu oraz urządzenia przeciwpożarowe;

6 – urządzenia techniczne;  przykładowe podkategorie: urządzenia odbiorcze i transmisyjne dla telefonii i telegrafii;

7 – środki transportu;  przykładowe podkategorie: motocykle, przyczepy i wózki motocyklowe, samochody osobowe, samochody ciężarowe;

8 – narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, które nigdzie indziej nie zostało zakwalifikowane;  przykładowe podkategorie: wyposażenie, aparaty i sprzęt medyczny i wyposażenie techniczne dla prac biurowych;

9 – inwentarz żywy;  przykładowe podkategorie: zwierzęta domowe, zwierzęta gospodarskie, zwierzęta cyrkowe, zwierzęta w ogrodach zoologicznych i pozostałe zwierzęta hodowlane.

Na stronie internetowej Głównego Urzędu Statystycznego znajduje się wyszukiwarka numerów Klasyfikacji Środków Trwałych. To przydatne narzędzie dla przedsiębiorców, którzy mają problemy z dokonaniem odpowiedniego przyporządkowania środka trwałego.

Jeśli pomimo skorzystania z wyszukiwarki, przedsiębiorca w dalszym ciągu ma problem z odpowiednim zakwalifikowaniem posiadanego środka trwałego, może poprosić o pomoc Ośrodek Klasyfikacji i Nomenklatur Urzędu Statystycznego w Łodzi. Taki dokument powinien przyjąć formę pisemną i zawierać dokładny opis rodzaju, budowy i przeznaczenia przedmiotu.

Amortyzacja środków trwałych

Od 2018 roku obowiązuje prawo, zgodnie z którym środek trwały powinien zostać wprowadzony przez przedsiębiorcę będącego czynnym podatnikiem podatku VAT do ewidencji środków trwałych, jeśli jego wartość jest równa co najmniej 10 tysiącom złotych. Jeśli wartość ta jest niższa, to środek trwały nie musi być wprowadzony do ewidencji, a wydatki związane z jego nabyciem mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w sposób bezpośredni, a więc w całości w miesiącu oddania środka trwałego do użytkowania.

Środki trwałe, których wartość przekracza 10 tysięcy złotych, powinny zostać wpisane do ewidencji środków trwałych. Od takich środków oblicza się odpisy amortyzacyjne, które można zaliczyć do kosztów uzyskania  przychodów.

Czym jest amortyzacja?

W najprostszym ujęciu mianem amortyzacji można nazwać rozłożenie w czasie kosztów poniesionych na nabycie środka trwałego. Odpisy amortyzacyjne zalicza się do kosztów przychodu, co pozwala na zapłacenie niższego podatku dochodowego, a więc osiągnięcie wyższego dochodu.

Podatnicy najczęściej stosują amortyzację liniową, która polega na zachowywaniu stałej stopy odpisów rocznych. Roczna stawka amortyzacyjna podana jest w Klasyfikacji Środków Trwałych.

Kiedy środki trwałe wykorzystywane są w warunkach, które powodują przyspieszenie ich zużywania się, możliwe jest zastosowanie amortyzacji przyspieszonej. Wówczas stawkę amortyzacji wynikającą z tabeli KŚT mnoży się przez ściśle określony współczynnik.

Środki trwałe, które nie podlegają amortyzacji

Ustawodawca w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych wymienia katalog składników majątku, które nie podlegają amortyzacji. Są to:

• grunty i prawa wieczystego użytkowania gruntów;
• budynki mieszkalne wraz ze znajdującymi się w nich dźwigami, służące prowadzonej działalności gospodarczej lub wydzierżawiane albo wynajmowane na podstawie umowy;
• lokale mieszkalne stanowiące odrębną nieruchomość, służące prowadzonej działalności gospodarczej lub wydzierżawiane albo wynajmowane na podstawie umowy;
• spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, służące prowadzonej działalności gospodarczej lub wydzierżawiane albo wynajmowane na podstawie umowy;
• dzieła sztuki i eksponaty muzealne;
• wartość firmy, jeżeli wartość ta powstała w inny sposób niż określony w art. 22b ust. 2 pkt 1;
• składniki majątku, które nie są używane na skutek zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów dotyczących zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej albo zaprzestania działalności, w której te składniki były używane.

Wycena środków trwałych

W kontekście amortyzacji środków trwałych niezmiernie istotną kwestią jest ich odpowiednia wycena. Dzięki niej przedsiębiorca pozna wartość początkową środka trwałego, od której będzie mógł obliczyć wysokość dokonywanych odpisów amortyzacyjnych.

Podstawę dla ustalania wyceny środków trwałych stanowi ich wartość rynkowa, a więc cena zakupu. Czasami jest ona podwyższana o koszty związane z wprowadzeniem konkretnego składnika aktywów do obrotu. Jeśli środek trwały został wytworzony samodzielnie, to jego wycena opiera się na oszacowaniu kosztu wytworzenia. Spadek lub darowiznę wycenia się zgodnie z wartością rynkową.

Co do zasady wyceny się nie zmienia. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy środek trwały ulega ulepszeniu. Wówczas najczęściej konieczna okazuje się aktualizacja wyceny.

Podsumowując, definicja środków trwałych znajduje się w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawie o rachunkowości. To pojęcie bardzo istotne z punktu widzenia firmowej księgowości, ponieważ wiele ze środków trwałych nadaje się do amortyzowania, co zwiększa wartość dochodów. Wysokość stawek amortyzacyjnych dla konkretnych elementów majątku przedsiębiorstwa można znaleźć w Klasyfikacji Środków Trwałych.