Jak działa ZUS? Każdy z nas ma styczność z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Poznaj jego historię. Sprawdź, jak działa. Jakie są rodzaje składek ZUS?
Nazwę Zakład Ubezpieczeń Społecznych słyszał zapewne każdy pracujący Polak. Bez względu na to, czy jest to osoba zatrudniona na etacie, czy przedsiębiorca prowadzący własną działalność gospodarczą. Jak działa ZUS?
Spis treści
Historia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Instytucja powstała w czasach II Rzeczypospolitej, na mocy ustawy z 28 marca 1933 roku o ubezpieczeniach społecznych. Już rok później, w 1934 roku, instytucja rozpoczęła swoje funkcjonowanie. Aktem wykonawczym, który nadał ZUS-owi duże kompetencje, było rozporządzenie prezydenta RP z 24 października 1934 roku.
Jak działał ZUS w tych czasach? W swoich początkach Zakład Ubezpieczeń Społecznych składał się z pięciu różnych filarów: Izby Ubezpieczeń Społecznych, Zakładu Ubezpieczenia na wypadek chorób, Zakładu ubezpieczenia od wypadków, Zakładu Ubezpieczeń pracowników umysłowych oraz Zakładu Ubezpieczenia Emerytalnego Robotników.
Po dekadzie od zakończenia II Wojny Światowej, w 1955 roku, podjęto decyzję o likwidacji ZUS-u. Instytucja została zastąpiona upartyjnionym komitetem. Ten stan rzeczy nie przetrwał jednak długo. Na mocy ustawy z 1960 roku, ZUS został reaktywowany i od tego czasu – mimo wielu zmian ustrojowych – wciąż jest obecny w polskim porządku prawnym.
CZYTAJ TAKŻE: Praca za granicą. Gdzie Polacy wyjeżdżają?
Jak działa ZUS?
Najważniejszą rolą instytucji jest oczywiście egzekucja przepisów o ubezpieczeniach społecznych. W tym miejscu można wskazać na takie kompetencje organu, jak stwierdzanie i ustalanie obowiązku świadczeń czy ustalanie tego, czy dana osoba nabywa już uprawnienia do otrzymywania określonych świadczeń. Na przykład emerytalnych, rentowych czy wypadkowych.
ZUS musi też prowadzić rozliczenia z płatnikami składek, a także prowadzić indywidualne konta osób tam ubezpieczonych. Ważną kompetencją organu jest też orzecznictwo w sytuacji, kiedy trzeba ustalić uprawnienia dla świadczeń na przykład dla osób, które straciły zdolność do wykonywania pracy w wyniku wypadku lub choroby.
ZUS wystawia też legitymacje emeryta i rencisty, a także rozdysponowuje środki z Funduszu Alimentacyjnego. Zgodnie z ustawą, która reguluje działalność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, instytucja zobligowana jest też do popularyzacji wiedzy o ubezpieczeniach społecznych oraz wydawania własnego biuletynu informacyjnego.
Jakie są rodzaje składek w ZUS?
W polskim porządku prawnym nie istnieje jednolity model składki, jaki pobierałby ZUS. Wyróżniamy składki:
- emerytalne,
- rentowe,
- chorobowe,
- wypadkowe.
Co warto podkreślić, w większości przypadków ich opłacanie jest obowiązkowe. Takie zasady dotyczą na przykład składki rentowej i emerytalnej.
W ramach struktury Zakładu Ubezpieczeń Społecznych trzeba też wskazać na przekazywanie składki zdrowotnej do Narodowego Funduszu Zdrowia, a także na dystrybuowanie składek, które później trafiają do wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy, skąd są wydawane już bezpośrednio zainteresowanym stronom.
Jakie są stopy procentowe w ZUS na 2021 rok?
Stopy procentowe w tej instytucji nie mają charakteru stałego. To właśnie dlatego z roku na rok zmieniają się (i przeważnie rosną) kwoty, jakie przedsiębiorcy muszą odprowadzać do ZUS-u, by ubezpieczyć zarówno siebie, jak i zatrudnione w firmie osoby.
Największe jest obciążenie emerytalne. Za 2021 rok wynosi ono aż 19,52% podstawy wymiaru składki. Drugie pod kątem wysokości świadczenie to ubezpieczenie rentowe, na które płacimy 8% od podstawowej wysokości wymiaru składki.
Chorobowe „kosztuje nas” 2,45% od podstawy, a wysokość ubezpieczenia wypadkowego zależy od branży, w jakiej działa nasza firma. W zależności od kodów PKD może ono wahać się od 0,4 do nawet 8,12%. Warto podkreślić też, że na wysokość ubezpieczenia wypadkowego wpływa liczba zgłoszonych przez płatnika wypadków w roku poprzedzającym.
Jakie są zasady finansowania składki?
Połowa składki emerytalnej (9,76%) jest opłacana przez ubezpieczonego (czyli pracownika), a druga połowa przez pracodawcę. Składka rentowa ma inne zasady finansowania. Tutaj 1,5% płaci instytucja nas zatrudniająca, a aż 6,5% opłacamy sobie samodzielnie.
Warto pamiętać też o tym, że samodzielnie „zrzucamy się” na swoją składkę chorobową oraz na składkę wypadkową. Mało osób zdaje sobie z tego sprawę, jednak obowiązujący w naszym kraju system świadczeń, którym zarządza ZUS, jest skonstruowany właśnie w taki sposób.
Jak działa ZUS? Czy mogę zrezygnować z ubezpieczenia?
Niektóre świadczenia są obowiązkowe i nie wolno z nich zrezygnować. Ustawodawca nieco inaczej podszedł do ubezpieczenia chorobowego. W niektórych sytuacjach można z niego zrezygnować, jednak jeśli nie mamy prywatnego ubezpieczyciela, może to być dla nas nieopłacalne. Dlaczego?
Z formalnego punktu widzenia rezygnacja z ubezpieczenia chorobowego pozbawia nas prawa do otrzymywania takich świadczeń jak zasiłki chorobowe oraz zasiłek macierzyński. Samozatrudnieni finansują swoje składki w całości, co wynika z tego, że są oni jednocześnie właścicielami działalności oraz zatrudnionymi tam osobami.
W ciągu kilku pierwszych lat – dzięki programowi Ulga Na Start i Mały ZUS+ obciążenie składkami jest niższe, jednak – analogicznie – będziemy mieli odpowiednio niższą emeryturę w przyszłości.
