W kwietniu 2023 r. została wprowadzona dyrektywa work-life balance. Jakie zmiany oznacza ona dla polskiego rynku pracy? Przeczytaj nasz artykuł i poznaj najważniejsze nowości w prawie, które wprowadziła nowelizacja Kodeksu Pracy.
Spis treści
Kiedy weszła w życie dyrektywa work-life balance?
Jeśli chodzi o kodeks pracy, to najważniejsze w 2023 roku zmiany wynikają z wdrożenia europejskich dyrektyw:
- dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z 20.6.2019 r.,
- dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20.6.2019 r.
Implementacja przepisów unijnych została poprzedzona konsultacjami społecznymi. W marcu nowelizację kodeksu pracy opublikowano w Dzienniku Ustaw. Zmiany weszły w życie 26 kwietnia 2023 roku.
Co wprowadza dyrektywa work-life balance?
W przeciwieństwie do poprzednich, również wprowadzonych w 2023 roku, rozwiązań (dotyczyły one pracy zdalnej oraz uprawnień pracodawców w zakresie badania trzeźwości zatrudnionej kadry), zmiany w ramach dyrektywy work-life balance są bardziej kompleksowe. Odnoszą się one m.in. do:
- urlop ojcowski, rodzicielski i opiekuńczy,
- ograniczenie prawa pracodawców do zakazu konkurencji dla pracowników,
- elastyczna organizacja czasu pracy.
Urlop ojcowski, rodzicielski i opiekuńczy
Jedną z najważniejszych zmian, które wprowadziła dyrektywa work-life balance, jest wydłużenie czasu trwania urlopu rodzicielskiego. Dotychczas pracującemu rodzicowi przysługiwały 32 (za urodzenie jednego dziecka) lub 34 (ciąża mnoga) tygodnie. Obecnie sytuacja pod tym względem przedstawia się lepiej dla zatrudnionych, którzy mogą liczyć odpowiednio na 41 oraz 43 tygodnie.
Każdy z rodziców ma również zagwarantowane 9 tygodni urlopu, których nie przenosi się na drugiego rodzica.
Jeśli chodzi o unijną dyrektywę work-life balance, nie bez znaczenia jest również urlop opiekuńczy. Wprawdzie bezpłatny, przysługuje on jednak w wymiarze pięciu dni rocznie. Urlop opiekuńczy umożliwia zajęcie się chorym rodzicem, dzieckiem, małżonkiem lub innej osobie, która pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, jeśli wymaga ona wsparcia ze względów medycznych.
Pewne zmiany objęły również urlop ojcowski. W myśl dotychczasowych reguł pracujący ojciec musiał wykorzystać przysługujący mu urlop w czasie dwunastu miesięcy od urodzenia dziecka. Rozporządzenia dyrektywy work-life balance są korzystniejsze dla pracownika, który może dysponować swoim urlopem przez dwadzieścia cztery miesiące.
Zakaz zakazu konkurencji
Nowelizacja przewiduje również wpisanie do przepisów prawa pracy wyraźnego zakazu zabraniania pracownikowi, co do zasady, jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą. Funkcjonować będzie także zakaz poddawania pracownika niekorzystnemu traktowaniu z tego tytułu.
Elastyczna organizacja czasu pracy dla rodziców i opiekunów
Dzięki dyrektywie work-life balance pracownicy mają do wyboru następujące tryby czasu pracy:
- praca zdalna,
- system przerywanego czasu pracy,
- system skróconego tygodnia pracy,
- system pracy weekendowej,
- ruchomy czas pracy,
- indywidualny rozkład czasu pracy,
- obniżenie wymiaru czasu pracy.
| Pracownik powinien złożyć stosowny wniosek o elastyczną organizację czasu pracy na co najmniej 21 dni przed planowaną zmianą, a pracodawca ma 7 dni na wyrażenie zgody lub odmowę. Powinien on przy tym uwzględnić zarówno potrzeby pracownika, jak i możliwości firmy (zmiana czasu pracy nie powinna zaburzać funkcjonowania firmy). |
Pozostałe zmiany dyrektywy work-life balance
Ciekawym rozwiązaniem z punktu widzenia zatrudnionych jest możliwość złożenia prośby o zmianę rodzaju zawartej umowy. Dyrektywa work-life balance wprowadza taką możliwość dla pracowników, którzy są zatrudnieni u danego pracodawcy przez co najmniej sześć miesięcy. Taki wniosek można wystosować raz na rok (kalendarzowy), np. po to, by uzyskać umowę na czas nieokreślony.
Życie jest nieprzewidywalne, na pracowniku etatowym ciążą liczne obowiązki wynikające z zatrudnienia. Jednym z nich jest dyspozycyjność w określonych godzinach. Nagłe, niespodziewane zdarzenia mogą to utrudnić lub nawet uniemożliwić.
W takiej sytuacji z pomocą przychodzi dyrektywa work-life balance. Wprowadza prawo do zwolnienia w związku z wystąpieniem tzw. siły wyższej, czyli zdarzenia niezależnego od pracownika. Osoba zatrudniona ma w takiej sytuacji prawo do zwolnienia w wymiarze do dwóch dni lub szesnastu godzin rocznie.
Na czym polega koncepcja work-life balance?
Koncepcja work-life balance to podejście, które liczy sobie już kilka dekad, ale dużą popularnością zaczęło cieszyć się na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat. W tłumaczeniu na język polski oznacza ono „balans między życiem prywatnym i pracą” i wydaje się, że dobrze odzwierciedla to sens pojęcia. Work-life balance oznacza równowagę obu tych płaszczyzn życia, dzięki czemu można uniknąć pracoholizmu/przepracowania.
Jak widać, zmiany wprowadzone w ramach europejskiej dyrektywy work-life balance oznaczają przede wszystkim dodatkowe dni wolne dla pracowników. Nowe regulacje nie sprowadzają się jednak wyłącznie do tego.
Wręcz przeciwnie – dobrym przykładem jest nałożone na pracodawców ograniczenie stosowania zakazu konkurencji dla pracowników, dzięki czemu ci ostatni mogą zwiększyć swoje dochody poprzez pracę w różnych miejscach. Rzecz jasna, takie rozwiązanie nie zwalnia pracownika z obowiązku wykonywania zadań służbowych z należytą starannością.
| Czy wprowadzenie w 2023 roku dyrektywy work-life balance oznacza koniec problemu z przepracowaniem? Niekoniecznie – zapewne w najbliższych latach Polacy wciąż będą jednym z bardziej przepracowanym narodem w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej. Z drugiej jednak strony powinniśmy traktować zmiany jako elementy większego, długoletniego procesu. |
Work-life balance jest czasem postrzegane jako podejście altruistyczne, ale nie wolno zapominać o jego znaczeniu z punktu widzenia efektywności – jak wiadomo, przemęczony pracownik to nieefektywny pracownik. Tym samym, dbanie o równowagę między jego życiem prywatnym oraz pracą powinno leżeć również w interesie pracodawcy.
