Ustawodawca rozróżnia trzy rodzaje odsetek ustawowych. Ich wysokość jest uzależniona od aktualnej sytuacji gospodarczej w kraju. Warto wiedzieć, czym są te odsetki, szczególnie jeśli zawiera się transakcje z odroczoną płatnością lub jest się stroną w umowie o pożyczkę, lub kredyt.
Wyróżnia się trzy rodzaje odsetek ustawowych: odsetki kapitałowe, odsetki za opóźnienie oraz odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych. Pierwsze dwa rodzaje odsetek mogą zapłacić zarówno osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami, jak i również właściciele firm i osoby prawne. Ostatni rodzaj odsetek dedykowany jest przedsiębiorcom. Sposób obliczana odsetek ustawowych został ściśle określony w ustawie, ale ich wysokości są zmienne, ponieważ zależą od aktualnych stóp referencyjnych ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski.
Spis treści
Odsetki ustawowe – rodzaje
Polskie ustawodawstwo wyróżnia 3 rodzaje odsetek ustawowych:
- odsetki kapitałowe, a więc odsetki ustawowe należne od sumy pieniężnej;
- odsetki ustawowe za opóźnienie;
- odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Odsetki ustawowe – kiedy się je stosuje?
Odsetki ustawowe (kapitałowe, od sumy pieniężnej) zostały uregulowane w artykule 359 kodeksu cywilnego. Podstawę do ich naliczenia stanowi czynność prawna, ustawa, orzeczenie sądu lub decyzja innego organu właściwego. W praktyce stosuje się je najczęściej w przypadku umów pożyczkowych.
Odsetki ustawowe naliczane są za okres, w jakim dany podmiot korzysta z cudzego kapitału zgodnie z postanowieniami umowy. Ich wysokość jest uzależniona od okresu kredytowania.
Wspomniany w powyższej części tekstu artykuł 359 kodeksu cywilnego reguluje instytucję odsetek ustawowych. W artykule 481 została natomiast uregulowana kwestia odsetek ustawowych za opóźnienie. Wierzyciel może żądać zapłacenia takich odsetek w sytuacji, kiedy dłużnik spóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego.
Co ciekawe, wierzyciel może żądać od dłużnika zapłacenia odsetek za opóźnienie, nawet jeśli nie poniósł żadnej straty wynikającej z tego opóźnienia lub kiedy opóźnienie nastąpiło na skutek zaistnienia okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.
Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych
Instytucja odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych została uregulowana w punkcie 3 artykułu 4 ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.
Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych mogą być naliczane wyłącznie w związku z zaistnieniem wierzytelności wynikających z umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcami, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usług. Nie ma możliwości ich naliczenia, kiedy stroną transakcji jest konsument.
Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych można naliczyć, kiedy upłynął umowny termin spełnienia świadczenia pieniężnego na rzecz strony sprzedającej. Kiedy termin zapłaty nie został określony w umowie, wówczas wierzyciel może liczyć na odsetki ustawowe po upływie 30 dni od dnia spełnienia świadczenia.
Odsetki ustawowe – ile wynoszą?
Wysokość odsetek ustawowych została precyzyjnie określona w ustawie i kształtuje się w następujący sposób:
- odsetki ustawowe są równe sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktom procentowym – od 5 października 2023 roku jest to 9,25%;
- wysokość odsetek sankcyjnych, a więc odsetek ustawowych za opóźnienie jest sumą stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktom procentowym – od 5 października 2023 roku jest to 11,25%.
Warto wiedzieć, że:
- maksymalna stawka odsetek za opóźnienie wynosi 22,50% w skali roku od 5 października 2023 r.;
- maksymalna stawka odsetek ustawowych to 18,50% w skali roku od 5 października 2023 r.
W przypadku odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych wyróżnia się dwie wysokości tych odsetek:
- jeśli dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym, to odsetki przyjmują wartość równą sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego oraz 8 punktom procentowym – obecnie jest to 14,75%;
- jeśli dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym, to wysokość odsetek ustawowych jest równa sumie stopy referencyjnej NBP i 10 punktom procentowym – obecnie jest to 16,75%.
Podsumowując, ustawodawca określa trzy rodzaje odsetek ustawowych: odsetki kapitałowe, a więc odsetki ustawowe należne od sumy pieniężnej, odsetki ustawowe za opóźnienie oraz odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych. Ich wysokość jest uzależniona od aktualnej wysokości stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego.
