Obecna sytuacja makroekonomiczna w Polsce i na świecie jest niezwykle skomplikowana. To nie ulega żadnym wątpliwościom. Jak wiadomo, wpływ na obecny stan miały m.in. takie czynniki jak pandemia koronawirusa oraz wojna rosyjsko-ukraińska. Wydarzenia te doprowadziły m.in. do drastycznego wzrostu cen surowców, co przełożyło się na dotkliwą dla całej gospodarki — w tym także konsumentów — inflację.
W celu walki z tym problemem Rada Polityka Pieniężnej (RPP) zdecydowała się na serię podwyżek stóp procentowych. Kiedy można będzie się spodziewać odwrócenia trendu, tzn. stopniowego obniżania stóp? Postaramy się znaleźć odpowiedź.
Spis treści
Pierwsza obniżka stóp procentowych możliwa we wrześniu
Kiedy RPP obniży stopy procentowe? Zanim przeczytasz nasz tekst, musisz wiedzieć, że nie znamy odpowiedzi na to pytanie. Sytuacja w gospodarce jest zbyt dynamiczna, a przedstawiciele RPP nie dali jasnego komunikatu na temat tego, na kiedy jest planowana obniżka. W praktyce zatem wszystko rozbija się o spekulacje.
To właśnie dlatego o wyrażenie swojej opinii kwestii poziomu stóp procentowych zostali poproszeni ekonomiści z ośrodków analitycznych czy uczelni. Z ankiety, która została przeprowadzona przez „Rzeczpospolitą” (42 respondentów), wynika, że zdaniem zdecydowanej większości badanych stopy procentowe mogą zostać obniżone w tym roku. W ich opinii obniżka ta może nastąpić jeszcze we wrześniu lub październiku.
Trzeba jednak zwrócić na uwagę, że spodziewana obniżka nie jest szczególnie znacząca. Wręcz przeciwnie: według nich będzie to ok. od 0,25 do 0,5 pkt proc. Dla porównania podstawowa stopa, tzn. stopa referencyjna, wynosi obecnie 6,75 proc. W drugiej połowie 2021 roku nastąpił zdecydowany wzrost stóp procentowych NBP. W efekcie, stopy te osiągnęły poziom nieznany już od wielu lat. Aby móc się o tym przekonać, wystarczy rzut oka na poniższy wykres:
Źródło: https://www.sii.org.pl/static/img/015769/stopy1.png
Skutki obniżenia stóp procentowych przez RPP
Stopy procentowe to jeden z najważniejszych instrumentów w zakresie polityki pieniężnej. Reguluje je Narodowy Bank Polski po to, by utrzymać stabilny poziom cen. W pewnym uproszczeniu określają one koszt, po jakim banki (komercyjne) pożyczają pieniądze od innych banków.
Pośrednio stopy procentowe NBP wpływają również na koszt, czyli oprocentowanie kredytów i depozytów bankowych (lokaty).
Wpływ stóp procentowych jest dość prosty do zobrazowania:
- podwyższenie stóp procentowych NBP ma za zadanie „schłodzić” gospodarkę, tzn. ograniczyć aktywność gospodarczą, a w efekcie także obniżyć poziom inflacji. Odbywa się to poprzez:
- zwiększenie kosztów pożyczek międzybankowych, w wyniku czego oprocentowanie kredytów udzielanych klientom wzrasta;
- zwiększenie opłacalności obligacji emitowanych przez Skarb Państwa (odbywa się to poprzez wzrost odsetek wypłacanych osobom, które kupiły obligacje skarbowe). Taka zmiana skłania do oszczędzania.
W efekcie spada ilość pieniądza w obiegu, co obniża inflację;
- mechanizm ten działa również drugą stronę, ponieważ obniżka stóp stymuluje aktywność gospodarczą. Spadają wówczas koszty pożyczek (co skłania do zaciągania pożyczek np. na samochód, wakacje czy założenie firmy). Z kolei niższe oprocentowanie obligacji zniechęca do oszczędzania, motywując nas do wydawania pieniędzy.
A zatem jednym z motywów obniżania stóp procentowych jest pobudzenie (stymulacja) gospodarki. Mogłoby się zatem wydawać, że niskie stopy procentowe powinny obowiązywać zawsze. Cóż, okazuje się, że niekoniecznie. Polska gospodarka jest mimo wszystko w dość dobrej kondycji i nie trzeba jej dodatkowo rozgrzewać. Co więcej, zgodnie z najświeższą projekcją opublikowaną przez NBP:
Źródło: https://nbp.pl/projekcja-inflacji-i-pkb-lipiec-2023/
Z projekcji tej wynika, że inflacja w najbliższych miesiącach będzie spadać, i to gwałtownie. Nie znaczy to jednak, że w ciągu kilku miesięcy pozbędziemy się problemu. Wręcz przeciwnie — jeszcze w drugiej połowie 2024 r. będzie ona utrzymywała się na poziomie ok. 5-6 proc. Dalsza obniżka stóp procentowych może sprawić, że spadek inflacji jeszcze bardziej rozłoży się w czasie.
Nawet bez obniżek stóp powrót do celu inflacyjnego (2,5 proc. +/- 1 p.p.) nie nastąpi zbyt szybko.
Czy stopy procentowe w 2023 r. spadną?
Od kilku miesięcy stopy utrzymują się na niezmienionym, wysokim poziomie. W związku z tym niemałą sensację wzbudziła wypowiedź udzielona przez Gabrielę Masłowską (jest to jedna z członkiń RPP), zdaniem której pierwsza obniżka miałaby nastąpić na przełomie trzeciego i czwartego kwartału bieżącego roku. Nie byłaby ona znacząca, ale dobitnie pokazałaby odwrócenie trendu.
Na uwagę zasługuje jednak co innego, a mianowicie argument podany przez p. Masłowską. Jej zdaniem taka decyzja jest konieczna, ponieważ złotówka w ostatnim czasie znacząco się umocniła.
Wydaje się, że opinia ta nie jest pozbawiona racji — aby się o tym przekonać, wystarczy spojrzeć na wykres — kurs USD w przeliczeniu na PLN — po początkowym szoku wywołanym wybuchem wojny na Ukrainie (Polska to jeden z krajów przyfrontowych, stąd osłabienie krajowej waluty był poniekąd oczywisty) nastąpiło umocnienie złotówki oraz powrót do wcześniejszego stanu.
Niestety, mocna waluta krajowa to rozwiązanie, które ma pewne wady. Przede wszystkim, im jest ona silniejsza, tym mniej konkurencyjny staje się eksport z Polski. Jeśli dodamy do tego podwyżkę stóp, może to dodatkowo wzmocnić walutę, a jednocześnie sprawić, że gospodarka dodatkowo straci na atrakcyjności.
Podsumowanie
Ostatecznie, jedyna odpowiedź, jaką możemy udzielić na pytanie: „Czy w 2023 roku nastąpi obniżka stóp procentowych?”, może być tylko jedna — to zależy. Taki wariant wciąż pozostaje realny… choć oczywiście będzie on w dużym stopniu zależeć od uwarunkowań ekonomicznych oraz inflacyjnych.
To, jakie decyzje ogłosi RPP na następnych comiesięcznych posiedzeniach, jest pochodną stanu gospodarki, perspektyw inflacyjnych oraz ryzyk związanych z umocnieniem polskiej waluty. Prognozy i opinie ekonomistów, których poddano badaniu, są cenną wskazówką… ale wciąż jedynie wskazówką. Decyzja należy do Rady Polityki Pieniężnej, a jej działania — od sytuacji gospodarczej i finansowej Polski.
