Osobami fizycznymi są ludzie, a osobami prawnymi – instytucje. To główna różnica pomiędzy nimi. Co to jednak oznacza w praktyce. Jak różnią się ich zdolności do czynności prawnych? Kto i w jaki sposób może stać się osobą prawną? Przeczytaj nasz artykuł i sprawdź, czym charakteryzuje się osoba fizyczna a osoba prawna.
Spis treści
Kim jest osoba fizyczna?
W prawie cywilnym nie ma precyzyjnej definicji osoby fizycznej. Niemniej jednak przyjmuje się, że każdy człowiek już w momencie narodzin zyskuje zdolność prawną. To oznacza, że osobą fizyczną jest każdy człowiek, niezależnie od wieku, płci, stanu zdrowia fizycznego czy psychicznego. Każda osoba fizyczna może stać się podmiotem praw i obowiązków. W ten sposób wszyscy ludzie, od momentu narodzin aż do śmierci, są uczestnikami stosunków prawnych.
Czym innym jest jednak zdolność do czynności prawnych, choć czasem pojęcia te są traktowane jako odnoszące się do tej samej kwestii.
| Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny – art. 12
„Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie” |
Osoba fizyczna a zdolność do czynności prawnych
Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych oznacza, że mogą one samodzielnie zawierać umowy oraz swobodnie korzystać ze swoich praw w swoim własnym imieniu. Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych dzieli się na 2 kategorie:
- pełna zdolność do czynności prawnych – człowiek nabywa ją w dniu osiągnięcia pełnoletności, czyli w momencie ukończenia 18. roku życia. Taki stan rzeczy oznacza, że osoba fizyczna może samodzielnie, we własnym imieniu, dokonywać jakichkolwiek czynności prawnych w swoim imieniu;
- ograniczona zdolność do czynności prawnych – obejmuje się nią tych, którzy ukończyli 13. rok życia, oraz częściowo ubezwłasnowolnionych (np. w związku z chorobą umysłową). Osoby z ograniczoną zdolnością mogą wykonywać drobne codzienne czynności, w tym np. zakupy itp., jednak czynności rodzące skutki na gruncie prawa, w tym np. zakładanie konta bankowego, są dokonywane za zgodą ich przedstawiciela ustawowego.
| Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny – art. 13
„§ 1. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. § 2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską” oraz art. 14: „§ 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. § 2. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych” |
Osoba fizyczna a prowadzenie działalności gospodarczej
Każda osoba fizyczna może prowadzić działalność gospodarczą wpisaną do CEIDG. Jednoosobową działalność gospodarczą może prowadzić tylko osoba fizyczna.
Kim jest osoba prawna?
To pojęcie jest określane przez kodeks cywilny. Zgodnie z nim, osobę prawną stanowi Skarb Państwa oraz jednostki organizacyjne, które otrzymują osobowość prawną na podstawie szczególnych przepisów. Bazując na tej definicji, można wymienić następujące jednostki posiadające osobowość prawną:
- przedsiębiorstwa państwowe,
- spółki akcyjne,
- fundacje,
- stowarzyszenia,
- partie polityczne,
- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
- jednostki samorządu terytorialnego,
- uczelnie wyższe,
- kościoły,
- banki,
- spółdzielnie,
- związki zawodowe.
Kiedy i jak osoba prawna uzyskuje zdolność do czynności prawnych?
Osoba prawna to instytucja, która ma swoje odrębne prawa i jest podmiotem prawa cywilnego. Zazwyczaj jest to twór utworzony na podstawie aktów założycielskich lub statutów, a jej działalność jest kontrolowana przez przepisy prawa. Osoby prawne różnią się od osób fizycznych tym, że nie są ludźmi, lecz instytucjami, organizacjami lub państwowymi jednostkami.
Oprócz tego przepisy przewidują również możliwość istnienia jednostek, które nie posiadają wprawdzie osobowości prawnej, ale mają zdolność do czynności prawnych; są to tzw. jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, tzn. spółki osobowe:
|
Różnica między osobą fizyczną i osobą prawną odnosi się również do momentu, w którym jest nabywana zdolność do czynności prawnych. Jeśli chodzi o osoby fizyczne, charakterystycznym jest stopniowe zdobywanie zdolności do czynności prawnych (w wieku trzynastu lat – ograniczona zdolność do czynności prawnych, w wieku osiemnastu lat – pełna). W przypadku osób prawnych sytuacja ta wygląda inaczej.
| W przeciwieństwie do osób fizycznych podstawą utworzenia osób prawnych są akty założycielskie, statuty i umowy założenia. Po powstaniu, osoby prawne zyskują zdolność prawną, co oznacza, że stają się podmiotem praw i obowiązków oraz mogą brać udział w obrocie prawnym. Jednak na początku nie mogą one w swoim imieniu podejmować zobowiązań ani nabywać praw. Dlatego spółka akcyjna lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, które są tworzone w ramach istniejącej już organizacji handlowej, będą miały zdolność prawną, ale nie mogą jeszcze występować we własnym imieniu. |
Z kolei jeśli chodzi o osoby prawne, to podmioty te uzyskują zdolność do czynności prawnych w momencie wpisu do odpowiedniego rejestru – zazwyczaj jest to Krajowy Rejestr Sądowy KRS (w przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółek akcyjnych).
| Osoby fizyczne mogą mieć w określonych przypadkach ograniczoną zdolność do czynności prawnych – dotyczy to ludzi, którzy mają mniej niż trzynaście lat.
W przypadku osób prawnych zawsze jest to pełna zdolność do czynności prawnych, a nie ograniczona. |
Osoba fizyczna a osoba prawna – różnice w zdolnościach do czynności prawnych
Różnic w zdolnościach do czynności prawnych między osobą fizyczną a osobą prawną jest kilka. Należy do nich przede wszystkim sposób nabywania zdolności do czynności prawnych, co już opisaliśmy w naszym tekście. Kolejnym z ważnych aspektów jest moment, w którym uzyskują one zdolność do podejmowania czynności prawnych. Kiedy osiągają oni te zdolności i jakie uprawnienia towarzyszą tym czynnościom?
Osoby poniżej 13 roku życia oraz całkowicie ubezwłasnowolnione nie posiadają zdolności do podejmowania czynności prawnych. Oznacza to, że nie są one w stanie wykonywać żadnych wiążących czynności prawnych bez obecności opiekuna lub przedstawiciela ustawowego.
| Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny – art. 17
„Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego” |
W przypadku osób prawnych zdolność do podejmowania czynności prawnych nie jest podzielona na pełną i ograniczoną. Dopóki osoba prawna jest zarejestrowana we właściwym rejestrze, zachowuje pełną zdolność do podejmowania czynności prawnych.
Warto przy tym mieć na uwadze, że moment, w którym nabywa się zdolność do czynności prawnych, to ważna, ale wcale nie jedyna kwestia.
Kolejną ważną różnicą pomiędzy tymi dwoma kwestiami jest również sposób autoryzacji dokumentów drogą elektroniczną. W przypadku osób fizycznych stosuje się podpis elektroniczny, z kolei jeśli chodzi o osoby prawne, należy stosować pieczęć elektroniczną.
