Trwałe uregulowanie pracy zdalnej, dodatkowe dni wolne oraz badanie trzeźwości pracowników – to tylko niektóre zmiany w Kodeksie pracy, weszły w życie w 2023 roku. Poznaj je i dostosuj się do przepisów.
Spis treści
Najważniejsze zmiany w Kodeksie pracy 2023
Kluczowe zmiany w Kodeksie pracy (Dz. U. 2023 poz. 641), które weszły w życiu w 2023 roku – m.in. 26 kwietnia – dotyczą:
- dodatkowych dni wolnego (urlop opiekuńczy i wolne z tytułu działania siły wyższej);
- uregulowania zasad pracy zdalnej;
- zmian w zakresie umowy o pracę na okres próbny i czas określony;
- oraz m.in. umożliwienia pracownikom pracy w innych firmach, oraz wnioskowanie o zmianę warunków pracy.
Co się zmieniło w urlopach 2023?
7 dodatkowych dni wolnego, to jedna z ważniejszych zmian w Kodeksie pracy. Jest zgodna z unijną dyrektywą 2019/1158 w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym (tzw. dyrektywa work-life balance). Na czym polega nowość?
Pracownikowi przysługuje:
- bezpłatny urlop opiekuńczy – do 5 dni w roku kalendarzowym.
Urlop opiekuńczy przysługuje w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny (dziecko, małżonek, rodzice) lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.
Uwaga! Urlopu opiekuńczego nie można wziąć na siebie.
Pracodawca nie może odmówić przyznania tego urlopu. Wniosek składany pisemnie, także w formie elektronicznej, przynajmniej dzień wcześniej (art. 173).
- wolne z tytułu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych – 2 dni lub 16 godzin w roku kalendarzowym.
Wolne będzie przysługiwało z zachowaniem prawa do 50 proc. wynagrodzenia. Powodem wzięcia wolnego może być choroba lub wypadek, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. Pracodawca nie może odmówić przyznania tych wolnych dni/godzin. Wniosek składany jest ustnie lub pisemnie, nawet w dniu, w którym doszło do tej sytuacji (art. 148).
Praca zdalna w Kodeksie pracy
Jedna z najbardziej oczekiwanych zmian w przepisach dotyczy trwałego uregulowania zasad pracy zdalnej (art. 67).
Zgodnie z nowelizacją, praca zdalna polega na wykonywaniu pracy całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika (w tym pod adresem zamieszkania pracownika) i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą. Możliwa jest praca zdalna całkowita, jak i hybrydowa (w domu i w zakładzie pracy).
Oto kluczowe postanowienia:
- pracę zdalną można uzgodnić przy zawieraniu umowy o pracę lub w trakcie zatrudnienia;
- pracodawca nie może odmówić pracy zdalnej m.in. pracownicom w ciąży, pracownikom wychowującym dziecko do ukończenia 4 lat życia oraz sprawującym opiekę nad innym członkiem najbliższej rodziny lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym, posiadającymi orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności;
- pracodawca może polecić pracownikowi pracę zdalną w przypadku obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego oraz w 3 miesiące po ich odwołaniu, oraz z powodu działania siły wyższej, np. po pożarze w siedzibie firmy;
- pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny za użycie własnych urządzeń jeżeli pracodawca nie zapewnił materiałów i narzędzi potrzebnych do pracy zdalnej,
- możliwa jest praca zdalna okazjonalna – 24 dni w roku kalendarzowym (pracodawca może jej odmówić).
Ile dni opieki w 2023 roku?
16 godzin lub 2 dni w ciągu roku kalendarzowego – tyle przysługuje pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat (art. 188).
Pracownik składa wniosek o zwolnienie z pracy w formie papierowej lub elektronicznej. Nie musi informować pracodawcy o powodach jego wzięcia. Zachowuje też prawo do 100 proc. wynagrodzenia. Rodzice muszą ustalić, kto z nich będzie korzystał z opieki.
Warto pamiętać, że godziny lub dni przeznaczone na opiekę nad dzieckiem trzeba wykorzystać w danym roku kalendarzowym.
Umowy o pracę
Zmiany objęły również szczegóły zawierania umowy o pracę, należy w niej podać m.in.:
- adres siedziby pracodawcy lub adres miejsca zamieszkania (w przypadku osoby fizycznej nieposiadającej siedziby) oraz podać miejsca lub miejsc wykonywania pracy (art. 29);
- czas trwania lub dzień zakończenia umowy o pracę na okres próbny;
- okres, na który strony mają zamiar zawrzeć umowę o pracę na czas określony po wygaśnięciu umowy na czas próbny w przypadku, gdy umowa o pracę na czas określony ma być zawarta na okres krótszy niż 12 miesięcy. Taka umowa może być przedłużona o maksymalnie 1 miesiąc, jeżeli uzasadnia to rodzaj pracy, umowa o pracę na okres próbny zawierana jest na okres nie dłuższy niż 3 miesiące (art. 25);
- czas trwania lub dzień zakończenia umowy o pracę na czas określony. Łączny czas maksymalnie 3 umów nie może przekraczać 33 miesięcy (art. 25),
Pozostałe zmiany w Kodeksie pracy
Wymienione wyżej zmiany nie wyczerpują listy nowości w prawie pracy. Oto inne ważne zmiany w Kodeksie pracy:
- pracodawca nie może zabronić pracownikowi pracy w innej firmie, bez względu na jej formę (etat, umowa zlecenie, umowa o dzieło), wyjątkiem jest zawarcie umowy o zakazie konkurencji lub zakaz wynikający z innych przepisów (art. 26);
- pracownik zatrudniony co najmniej przez 6 miesięcy, może raz w roku wystąpić z wnioskiem o zmianę warunków zatrudnienia (art. 29);
- pracownikowi przysługują dodatkowe przerwy w pracy – co najmniej 15-minutowa po ponad 9 godzinach pracy oraz kolejna przerwa co najmniej 15-minutowa po czasie pracy dłuższym niż 16 godzin (dobowy wymiar pracy, art. 134);
- pracodawca może skontrolować trzeźwość pracownika jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób, lub ochrony mienia (art. 22 1c);
- pracownika wychowującego dziecko do ukończenia przez nie 8 roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w przerywanym systemie czasu pracy oraz delegować poza stałe miejsce pracy (art. 178)
