Franczyza to prowadzenie biznesu pod marką innej firmy, która „użycza” swojego logotypu i modelu biznesowego. Na czym polega franczyza? Co się opłaca?
Jeśli chcesz założyć własny biznes, sporo czasu spędzasz na tym, by obliczyć rentowność, znaleźć sposób na pozyskanie klientów, wybrać odpowiednią lokalizację i ergonomiczne wyposażenie. Im mniej doświadczenia w biznesie mamy, tym więcej rzeczy musimy przemyśleć. Zamiast od początku budować swój biznes, można skorzystać z doświadczeń innych i uruchomić biznes we franczyzie.
Spis treści
Co to jest franczyza?
Franczyza (ang. franchising) to forma prowadzenia działalności gospodarczej, gdy jedna z firm (franczyzodawca) ma rozpoznawalną markę i sprawdzony model biznesowy przekazuje konkretną wiedzę na temat prowadzenia takiej samej firmy, w zamian za wynagrodzenie. Franczyzobiorca udostępnia nazwę i sposób prowadzenia firmy.
Rynek franczyzy w Polsce
W 2023 roku w Polsce możemy zostać franczyzobiorcą dla jednej ze znanych marek takich jak:
- 4F,
- Lewiatan,
- Żabka,
- Clarks,
- Cofix,
- Gatta,
- InPost,
- Krowarzywa,
- McDonald,
- Pizza Hut,
- VeloBank
i setki innych.
Na czym polega franczyza?
Franczyzobiorca musi przestrzegać określonych reguł działania danej marki i dzielić się zyskami. Franczyza pozwala znacząco ograniczyć ryzyko działalności gospodarczej. Biznesy franczyzowe oferowane są w wielu branżach.
Franczyza opiera się na umowie franczyzy. Określa ona zobowiązania franczyzodawcy i franczyzobiorcy. Mogą one określać np. sposób wystroju sklepu czy to, w jaki sposób obsługujemy klientów.
CZYTAJ TAKŻE: Jak szukać pomysłu na biznes?
Rodzaje franczyzy
Na rynku funkcjonują różne rodzaje franczyzy. Dzielimy je ze względu na rodzaj działalności, know-how i organizację systemu.
Podział ze względu na rodzaj działalności
Ze względu na rodzaj działalności franczyzę dzielimy na:
- dystrybucyjną – w przypadku sieci zajmujących się sprzedażą;
- usługową – w przypadku sieci zajmujących się świadczeniem usług.
Podział ze względu na know-how
Franczyzy można podzielić ze względu na to, w jakim zakresie franczyzodawca udostępnia swoje know-how:
- dystrybucji produktu – franczyzodawca udostępnia wiedzę na dotyczącą wyłącznie asortymentu;
- koncepcji działalności – franczyzodawca udostępnia całe know-how dotyczące prowadzenia punktu sieci.
Podział ze względu na organizację systemu
Pod względem organizacji systemu franczyzy dzieli się na:
- bezpośrednią – najprostszy sposób organizacji, w którym franczyzodawca i franczyzobiorca bezpośrednio podpisują umowę, a franczyzodawca zobowiązuje się do samodzielnego nadzorowania współpracy;
- wielokrotną – franczyzobiorca podpisując umowę zobowiązuje się do tworzenia kolejnych punktów sieci na określonym terenie, stając się w tej sposób franczyzodawcą wielokrotnym;
- masterfranczyzę – franczyzobiorca ma wyłączność na franczyzę na danym terenie.
Umowa franczyzy
Umowa franczyzy jest umową nienazwaną, co oznacza, że jej kształt nie jest ściśle określony przez prawo. Elementy, które zazwyczaj zawiera to:
- określenie celu zawarcia umowy;
- postanowienia związane z zawiązaniem umowy;
- określenie praw i obowiązków franczyzodawcy i franczyzobiorcy podczas trwania umowy;
- postanowienia dotyczące przesłanek oraz sposobów rozwiązania umowy;
- wysokość opłat licencyjnych oraz marketingowych;
- zasady przystąpienia do systemu franczyzowego;
- czas trwania umowy;
- prawa i obowiązki stron;
- kwestie szkoleń;
- kwestie dotyczące promocji i reklamy;
- uprawnienia kontrolne franczyzodawcy;
- kary umowne.
W lipcu 2023 roku opublikowany na stronach Rządowego Centrum Legislacji został projekt ustawy, która wprowadziłaby umowę franczyzową do Kodeksu Cywilnego. Możemy więc spodziewać się, że w nadchodzących miesiącach usłyszymy o tym więcej.
Franczyza – co się opłaca?
Sukces w biznesie opartym na franczyzie zależy w dużej mierze od tego, jakiego partnera dobierzemy sobie do współpracy. W momencie przystąpienia do sieci często trzeba wpłacić wpłatę początkową.
Jako początkujący przedsiębiorca musisz bardzo dokładnie przemyśleć, czy będziesz w stanie tę opłatę odrobić. Jedna z najbardziej znanych franczyz – McDonald’s wymaga „na dzień dobry” dysponowania kapitałem około 2 mln złotych. Franczyzodawca często pomaga nam jednak określić potencjał danego miejsca.
Zalety i wady franczyzy
Oto kilka zalet franczyzy:
- Sprawdzony model biznesowy: franczyzodawca udostępnia przetestowany i udowodniony model biznesowy, co może zmniejszyć ryzyko prowadzenia własnej działalności. To pozwala uniknąć wielu błędów, jakie mogłyby pojawić się w przypadku startu biznesu od zera.
- Wsparcie i szkolenia: franczyzodawca zazwyczaj oferuje wsparcie w zakresie szkoleń, marketingu, operacji biznesowych i zarządzania, co może być bardzo pomocne dla osób, które dopiero zaczynają swoją przygodę z przedsiębiorczością.
- Pomoc w wyborze lokalizacji: w przypadku franczyzy istnieje często wsparcie w wyborze lokalizacji działalności, a to jest kluczowe dla sukcesu wielu biznesów.
- Silna marka i rozpoznawalność: korzystając z franczyzy, można mieć dostęp do znanej i uznanej marki, co może ułatwić zdobycie klientów w porównaniu z rozpoczynaniem działalności od zera.
- Skala ekonomiczna: franczyza często korzysta z korzyści skali ekonomicznej, co może oznaczać niższe ceny zakupów surowców lub usług, co z kolei może zwiększyć zyski dla właściciela franczyzy.
- Gotowy system pracy: franczyza oferuje gotowy system pracy, obejmujący procedury, systemy zarządzania i standardy działania. To ułatwia zarządzanie biznesem.
- Wsparcie marketingowe: franczyzodawca często zapewnia wsparcie w zakresie działań marketingowych, co może pomóc w zdobyciu i utrzymaniu klientów.
- Wspólnota franczyzobiorców: franczyza często tworzy społeczność przedsiębiorców, którzy mogą wymieniać się doświadczeniami i wspierać się nawzajem.
Franczyza ma wiele zalet, ale istnieją również pewne wady, które warto wziąć pod uwagę:
- Koszty i opłaty początkowe: w przypadku franczyzy często trzeba uiścić wysokie opłaty początkowe oraz regularne opłaty licencyjne lub procentowe od obrotów. To może być obciążające finansowo, zwłaszcza na początku działalności.
- Ograniczenia dotyczące decyzji: jako franczyzobiorca musisz przestrzegać wytycznych i standardów narzucanych przez franczyzodawcę. Może to ograniczyć twój zakres decyzyjny dotyczący np. produktów, cen czy sposobów działania.
- Zależność od franczyzodawcy: decyzje dotyczące zmian w biznesie, produktach czy strategii marketingowej często są podejmowane przez franczyzodawcę. Może to ograniczać elastyczność i samodzielność w prowadzeniu firmy.
- Konkurencja z innymi franczyzobiorcami: może się zdarzyć, że znajdziesz się w konkurencji z innymi franczyzobiorcami tej samej marki, co może prowadzić do zmniejszenia zysków lub konieczności rywalizacji o klientów na tym samym rynku.
- Ryzyko reputacyjne: jeśli franczyzodawca wpadnie w kłopoty finansowe, ma problemy z wizerunkiem lub jakością produktów/usług, może to odbić się na reputacji wszystkich franczyzobiorców.
- Brak pełnej kontroli nad biznesem: mimo że korzystasz z gotowego modelu biznesowego, nie masz całkowitej kontroli nad wszystkimi aspektami działalności. Wiele decyzji zależy od franczyzodawcy.
- Zmiany w umowie: umowa franczyzowa może ulec zmianie w czasie trwania kontraktu, co może wpłynąć na warunki prowadzenia biznesu lub opłaty.
- Zależność od sukcesu marki: pomimo posiadania solidnego modelu biznesowego, sukces firmy w dużej mierze zależy od sukcesu marki jako całości. Jeśli marka straci popularność, może to negatywnie wpłynąć na wyniki franczyzobiorcy.
Ile kosztuje franczyza?
Koszt franczyzy zależy od jej rodzaju. Po pierwsze: koszt zależy od opłaty początkowej. Praktycznie każdy franczyzodawca pobiera taką opłatę. Im popularniejsza marka tym cena może być wyższa.
Dodatkowo franczyzobiorca może być zobowiązany do uiszczania regularnej opłaty marketingowej lub dzielić się zyskiem. Zwykle najtańsze są franczyzy w branżach usługowych. Koszty są niższe, bo nie potrzeba płacić, chociażby za lokal.
Zdarza się, że koszt franczyzy zależny jest od poziomu jej zaawansowania. Przykład? W segmencie gastronomicznym jest kilku operatorów (marek) kawowych. W ramach franczyzy możemy otwierać bar kawowy, małe stoisko kawowe w galerii handlowej albo…wózek kawowy.
Bar kawowy może kosztować nawet 200 000 zł, stoisko ok. 50-100 000 zł, a wózek kawowy około 20 000 zł. Pod względem kosztów franczyza nie jest raczej zróżnicowana terytorialnie.
Niezależnie od tego, w jakim regionie Polski chcemy uruchomić dany biznes franczyzowy, opłata w przypadku konkretnej firmy będzie jednakowa. Warto jednak zdać sobie sprawę, że wybrane marki mogą określić wyłączność terytorialną dla danego obszaru. Jeśli więc jest to nowa marka franczyzowa na rynku, dobrze będzie zgłosić swoją kandydaturę jak najszybciej.
Szukasz pomysłu na biznes? Zainspiruj się naszymi propozycjami.
