Pełne księgi rachunkowe to wariant ewidencji księgowej, daje pogłębiony obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, w znacznie większym stopniu niż Księga Przychodów Rozchodów, o ewidencji na cel ryczałtu od przychodów nie wspominając. Wymaga jednak sporej staranności od przedsiębiorcy – nie tylko na bieżąco, ale także na etapie tworzenia ewidencji. Przykładowo, jeszcze na starcie trzeba utworzyć ZPK, czyli Zakładowy Plan Kont.
Spis treści
Co to jest Zakładowy Plan Kont?
Zakładowy Plan Kont (ZPK) to jeden z elementów systemu pełnych ksiąg rachunkowych w przedsiębiorstwie. Wykazuje się w nim konta:
- księgi głównej,
- ksiąg pomocniczych,
na który w toku działalności przedsiębiorstwa będą klasyfikowane poszczególne zdarzenia gospodarcze związane z powstawaniem przychodów oraz kosztów.
| Warto wiedzieć – co na temat Zakładowego Planu Kont mówi nam ustawa o rachunkowości?
Podobnie jak inne kwestie związane z prowadzeniem pełnych ksiąg, także zagadnienia dotyczące ZPK zostały określone w ustawie o rachunkowości: „Jednostka powinna posiadać dokumentację opisującą w języku polskim przyjęte przez nią zasady (politykę) rachunkowości, a w szczególności dotyczące […] sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym co najmniej: a) zakładowego planu kont, ustalającego wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej”. |
Zakładowy Plan Kont to ważna część dokumentacji księgowej w przedsiębiorstwie. Zestawienie to w dużym stopniu określa, jaka jest strategia kierownictwa co do formy ewidencji rachunkowej. Plan ten obejmuje listę wszystkich kont księgowych wraz z ich nazwami i symbolami, stworzoną na potrzeby konkretnej jednostki gospodarczej.
Powinien on uwzględniać specyfikę prowadzonej działalności, struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa oraz – a może nawet przede wszystkim – potrzeby informacyjne odbiorców korzystających z informacji o księgowości jednostki (do takich odbiorców zalicza się np. inwestorów czy biegłych rewidentów).
Zakładowy Plan Kont składa się z dwóch rodzajów kont, na których dokonywane są zapisy zgodnie z zasadą podwójnego zapisu:
- konta główne (określane również jako konta syntetyczne) – zawierają one zbiorcze informacje dotyczące np. sala rozrachunków z odbiorcami;
- konta podrzędne (konta analityczne) – te konta stanowią rozwinięcie i uszczegółowienie zapisów dokonywanych na kontach głównych. Pomagają one dokładniej prześledzić operacje księgowe.
Przykładowo, konto syntetyczne ZPK numerze „203” odnosi się do rozrachunków z dostawcami podczas gdy konta analityczne 203-001,203-002, 203-003 itp. przypisane z poszczególnym kontrahentom.
To jeszcze nie wszystko, ponieważ kierownictwo jednostki może wzbogacić Zakładowy Plan Kont również zestawienie kont pozabilansowych. Jak sama nazwa wskazuje, zapisy na tego typu kontach księgowych nie powiększają/zmniejszają sumy bilansowej danej spółki. Takie konta mają na raczej celu ułatwienie zarządzania kierownictwu oraz dostarczenie cennych informacji na temat sytuacji finansowej podmiotu.
Jeśli chodzi o konta zaliczające się do Zakładowego Planu Kont, dzieli się je na główne kategorie – zespoły. Poniżej przedstawiamy główne zespoły w ramach kont ZPK:
| Zespół 0 | Aktywa trwałe | konta analityczne dla poszczególnych składników majątku trwałego |
| Zespół 1 | Środki pieniężne rachunki bankowe i inne krótkoterminowe aktywa finansowe | |
| Zespół 2 | Rozrachunki i roszczenia | konta, które odzwierciedlają rozrachunki z odbiorcami, dostawcami, pracownikami czy urzędem skarbowym |
| Zespół 3 | Materiały i towary | |
| Zespół 4 | Koszty według rodzajów i rozliczenie | podział kosztów ze względu na rodzaje (zalicza się tu np. odpisy amortyzacyjne, koszty leasingu czy zużycia energii elektrycznej) |
| Zespół 5 | Koszty według typów działalności i ich rozliczenie | koszty według miejsc powstawania (rozwiązanie zalecane w przypadku przedsiębiorstw produkcyjnych, w których kluczowe jest ustalenie kosztu jednego wyrobu) |
| Zespół 6 | Produkty i rozliczenia międzyokresowe | w pewnym uproszczeniu, przez rozliczenia międzyokresowe (RMK) rozumie się takie koszty, które dotyczą więcej niż jednego okresu rozliczeniowego (mogą być to np. koszty usług ubezpieczeniowych, w których opłaty wykraczają poza jeden rok obrachunkowy) |
| Zespół 7 | Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem | to właśnie na kontach zespołu 7. ewidencjonuje się przychody i koszty powstałe w segmencie podstawowej i pozostałej operacyjnej, a także finansowej |
| Zespół 8 | Kapitały własne fundusze specjalne wynik finansowy. |
Od czego powinien zależeć Zakładowy Plan Kont?
Nie ma jednej, uniwersalnej formy Zakładowego Planu Kont – układ kont syntetycznych i analitycznych różni się w zależności od potrzeb poszczególnych przedsiębiorstw. Od czego jest to uzależnione? Poniżej przedstawiamy kilka czynników:
- wielkość przedsiębiorstwa;
- specyfika działalności przedsiębiorstwa – przykładowo, w firmie produkcyjnej bardziej rozbudowane będą konta dotyczące środków trwałych, podczas gdy w przedsiębiorstwie dystrybucyjnym więcej będzie kont analitycznych dla dostawców/odbiorców;
- potrzeby informacyjne jednostki – dotyczy to w szczególności firm zajmujących się produkcyjnych, w których konieczne jest analizowanie kosztu wytworzenia pojedynczych wyrobów;
- forma prawna jednostki – przykładowo, w spółce notowanej na giełdzie konieczne jest utworzenie kont związanych z kapitałem akcyjnym.
Oczywiście, raz utworzony Zakładowy Plan Kont nie jest czymś danym na stałe. Wręcz przeciwnie, wraz z rozwojem prowadzonej działalności biznesowej można dodawać nowe konta – zarówno syntetyczne, jak i analityczne. Dzieje się tak na przykład w sytuacji, gdy po raz pierwszy należy zaksięgować transakcję z danym odbiorcą – tworzy się wówczas dla niego nowe konto analityczne. Podobnie wygląda to w sytuacji, gdy po raz pierwszy poniesiemy koszt z tytułu usługi leasingowej itp.
Więcej takich artykułów znajdziesz w kategorii Księgowość.
