Pracownik młodociany podejmuje zlecenia zarobkowe przede wszystkim po to, aby zdobyć określone kwalifikacje zawodowe. Zatrudnienie młodocianych w celu przygotowania zawodowego jest możliwe, jeśli osoba młodociana i warunki zlecenia spełniają przepisy dotyczące zatrudniania osób młodocianych.
Pracownik młodociany rozumiany jest jako osoba niepełnoletnia, która ukończyła już 15. rok życia. Osoby poniżej 15 lat mogą być zatrudnione jedynie w wyjątkowych przypadkach zdefiniowanych przez Kodeks pracy. Młodociani pracownicy traktowani są na równi z innymi osobami zatrudnionymi w danej instytucji, jednak ochrona ze względu na młody wiek nakłada na ich zatrudnienie i warunki pracy różnego rodzaju ograniczenia.
Spis treści
Kim jest pracownik młodociany?
Jak wskazuje art. 190 Kodeksu pracy pracownik młodociany to osoba, która ukończyła 15 lat, jednocześnie nie przekraczając 18. roku życia. Zatrudnienie pracownika młodocianego jest możliwe, jeśli:
- młodociany ukończył ośmioletnią szkołę podstawową;
- młodociany może przedstawić świadectwo lekarskie potwierdzające, że dana praca zarobkowa nie stwarza zagrożenia dla jego życia i zdrowia.
Kiedy można zatrudnić osobę niepełnoletnią?
Jeśli pracownik młodociany nie ma 15 lat i nie ukończył co najmniej ośmioletniej szkoły podstawowej, jego zatrudnienie odbywa się na zasadach określonych dla młodocianych, ale tylko i wyłącznie w celu przygotowania zawodowego (forma przyuczenia do wykonywania konkretnego zawodu).
Jeśli pracownik młodociany ukończył ośmioletnią szkołę podstawową, ale nie ma 15 lat, może zostać zatrudniony na zasadach określonych dla młodocianych w celu przygotowania zawodowego. Wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego oraz pozytywna opinia wydana przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną.
Przepisy prawa pracy umożliwiają zatrudnienie młodocianych przed ukończeniem przez nich 16. roku życia. Jest to możliwe w wyjątkowych sytuacjach, gdy zlecenie zarobkowe spełnia określone warunki.
Zatrudnienie pracownika młodocianego
Pracownik młodociany może zostać zatrudniony w celu przygotowania zawodowego lub do wykonywania prac lekkich na podstawie umowy o pracę (wtedy młodociany podlega ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach jak pozostali pracownicy). Przed rozpoczęciem wykonywania zlecenia pracownik młodociany powinien wykonać wstępne badania lekarskie, a w czasie zatrudnienia również badania okresowe i badania kontrolne.
Pracownicy młodociany wykonujący zlecenia w celu przygotowania zawodowego, co do zasady zatrudniani są na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. W przypadku większej liczby młodocianych, może to być umowa o pracę na czas określony, ale nie krótszy niż okres kształcenia wskazany w przepisach dotyczących klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego lub okres kształcenia wymagany, aby przystąpić do egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł czeladnika. Osoby prowadzące działalność rzemieślniczą o zatrudnieniu osób młodocianych powinny także zawiadomić właściwą ze względu na siedzibę firmy izbę rzemieślniczą.
Należy pamiętać, że zgodnie z przepisami młodociani nie mogą pracować dłużej niż 8 godzin w ciągu doby (osoby przed 16. rokiem życia – 6 godzin na dobę). Czas pracy obejmuje czas nauki zgodny z obowiązkowym programem zajęć szkolnych (niezależnie od tego, czy odbywa się ona w czasie pracy). Dobowy wymiar czasu pracy przekraczający 4,5 godziny oznacza konieczność wprowadzenia przerwy trwającej nieprzerwanie 30 minut (przerwa wliczana jest do czasu pracy).
Zatrudnienie dziecka
Dzieci, które nie ukończyły 16. roku życia, mogą wykonywać zajęcia zarobkowe związane z działalnością kulturalną, artystyczną, reklamową i sportową. Zlecenie takich prac jest możliwe, gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą w tym zakresie uzyska zgodę przedstawiciela ustawowego bądź opiekuna prawnego dziecka oraz zezwolenie od inspektora pracy. Wniosek do właściwego inspektora pracy powinien zawierać takie załączniki jak:
- pisemna zgoda opiekuna/przedstawiciela ustawowego;
- opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej dotycząca braku przeciwwskazań do wykonywania zajęcia zarobkowego;
- orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko danej pracy zarobkowej;
- opinia dyrektora szkoły dotycząca możliwości wypełniania obowiązku szkolnego w czasie wykonywania zleconej pracy.
Inspektor pracy nie wyda zezwolenia na zatrudnienie dziecka, jeśli wykonywanie pracy stwarza zagrożenie dla jego życia, zdrowia lub rozwoju psychofizycznego bądź stanowi zagrożenie dla wypełniania obowiązku szkolnego.
Zatrudnienie pracownika młodocianego – zmiany w prawie we wrześniu 2023
Od 1 września 2023 roku nowelizacja rozporządzenia Rady Ministrów z 6 lipca 2023 roku wprowadziła w prawie pracy zmiany w zakresie wynagrodzeń pracowników młodocianych. Pracownik młodociany otrzyma wyższą stawkę wynagrodzenia, zmianie uległa też podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (kwota wyłączenia z podstawy oskładkowania wartości finansowanych przez pracodawcę posiłków została podwyższona z 300 do 450 złotych).
Wynagrodzenie pracowników młodocianych ustalane jest na podstawie stosunku procentowego do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za poprzedni kwartał. Nowe stawki wzrosły o 3% i aktualnie wynoszą:
- minimum 7% dla młodocianych, którzy odbywają przyuczenie do wykonywania zawodu;
- minimum 8% dla pracowników młodocianych w I roku nauki lub w I klasie branżowej szkoły I stopnia (dokształcanie teoretyczne);
- minimum 9% dla pracowników młodocianych w II roku nauki lub w II klasie branżowej szkoły I stopnia (dokształcanie teoretyczne);
- minimum 10% dla pracowników młodocianych w III roku nauki lub w III klasie branżowej szkoły I stopnia (dokształcanie teoretyczne).
Bez zmian pozostają kwestie dotyczące zatrudniania pracowników młodocianych i dzieci. Mogą oni wykonywać prace lekkie lub zajęcia stanowiące przyuczenie do danego zawodu. Pracodawca powinien zadbać o odpowiednie warunki pracy, a w określonych sytuacjach o pisemną zgodę opiekunów prawnych czy przedstawicieli ustawowych oraz inne wymagane dokumenty takie jak zgoda właściwego inspektora pracy, czy opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej.
