Koszty prowadzenia działalności dzielimy na różne kategorie w zależności od czynników takich jak miejsce ich powstawania, czy wytwarzanymi wyrobami. Jednym z ich rodzajów są koszty stałe. Co wchodzi w ich skład? Jakie rodzaje kosztów stałych wyróżniamy? Przeczytaj i sprawdź.
Spis treści
Jakie są rodzaje kosztów?
Koszty można podzielić na różne sposoby, w tym np. według miejsca ich powstawania (koszty podstawowe, ogólnego zarządu itp.), w związku z wytwarzanymi wyrobami (koszty bezpośrednie i pośrednie) czy zmian wynikających ze wzrostu/spadku wolumenu produkcji – w tym ostatnim wariancie wyróżnia się podział na koszty stałe oraz zmienne.
Czym są koszty stałe?
Aby móc zrozumieć, czym są koszty stałe i zmienne, trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że prowadzenie działalności biznesowej – tzn. dostarczanie produktów lub świadczenie usług – wymaga ponoszenia kosztów. Ogólna zależność w tym zakresie jest dość prosta: im większy jest wolumen produkcji, tym wyższe są koszty utrzymania biznesu.
Zastanówmy się zatem, czym są koszty stałe (z ang. fixed costs – FC) – to takie wydatki, które są ponoszone przez przedsiębiorstwo nawet wówczas, gdy nie wyprodukuje się żadnego towaru.
Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię, jeśli chodzi o koszty stałe. Otóż w długim okresie mogą one zmieniać swoją wartość. Wzrosty te wówczas wynikają jednak nie bezpośrednio ze zmiany wielkości produkcji, ale np. przyjęcia nowej polityki biznesowej przez kierownictwo (nakłady na nową kampanię promocyjną czy inwestycje w bardziej innowacyjne technologie).
Klasyfikacja kosztów w działalności na koszty zmienne i stałe nie jest wymagane przez przepisy podatkowe. Taki stan rzeczy nie oznacza jednak, że powinniśmy postrzegać takie działanie jak stratę czasu. Wydaje się, że jest wręcz przeciwnie – warto potraktować rachunek kosztów stałych jako inwestycję we własny biznes. Tego typu ewidencja ułatwia zarządzanie kosztami w przedsiębiorstwie, pozwalając na bardziej pogłębioną analizę kondycji finansowej biznesu.
| Warto wiedzieć – podział na koszty zmienne i stałe a przepisy
Co ważne, polskie przepisy dotyczące prowadzenia księgowości (ustawa o rachunkowości itp.) nie wymagają od firm prowadzenia ewidencji kosztów zmiennych i stałych. A zatem, takie działanie to samodzielna inicjatywa przedsiębiorcy, co oznacza, że nie musi on stosować się do restrykcyjnych przepisów, tak jak ma to miejsce w przypadku księgowości. Aby zrozumieć, jak poważne mogłoby to być wyzwanie, wystarczy zajrzeć do ustawy o rachunkowości, KSR, czyli Krajowych Standardów Rachunkowości czy MSSF (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej). |
Co się zalicza w skład kosztów stałych? Przykłady
Poniżej przedstawiamy jedynie niektóre spośród wszystkich spotykanych w biznesie kosztów stałych:
- pensje wypłacane pracownikom administracyjnym – o ile płace przedstawicieli handlowych są uzależniane od osiągniętych w danym miesiącu/kwartale wyników (w 2023 roku jest to już właściwie standard w branży ubezpieczeniowej, bankowej itp.), to inaczej wygląda sytuacja, jeśli chodzi np. o recepcjonistów, sekretarki czy inspektorów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy. Czasem w literaturze przedmiotu można spotkać się z opinią, zgodnie z którą stałe jest również wynagrodzenie kadry zarządzającej, choć często zdarza się, że to menedżerowie otrzymują sowite, często wielotysięczne premie;
- wydatki na regularną, zaplanowaną konserwację urządzeń;
- zużycie energii elektrycznej na terenie obiektów, które nie są bezpośrednio powiązane z działalnością produkcyjną (trudno wyobrazić sobie, by w budynku, w którym działa biuro rachunkowe, koszty z tytułu zużycia prąd wzrosły znacząco po pozyskaniu nowego klienta).
Rodzaje kosztów stałych
A zatem, mówimy o takiej kategorii wydatków, które – jak sama nazwa wskazuje – mają stałą wysokość niezależnie od skali produkcji. Rzecz jasna, w praktyce biznesowej nie jest możliwe, by koszty pozostały niezmienione przez cały okres funkcjonowania przedsiębiorstwa (mówimy o sytuacji, w której firma rozwija swoją działalność).
To właśnie dlatego mówi się o tym, że koszty stałe owszem – wzrastają wraz z rozwojem działalności – ale przyrost ten ma charakter skokowy. Oznacza to, że jeśli w firmie zacznie się produkować np. o 15 proc. więcej wyrobów, to koszty z tytułu usług monitoringu i ochrony mienia nie wzrosną.
Jeśli jednak ta sama firma zwiększy swoją działalność, otwierając kolejny oddział, sytuacja wygląda zupełnie inaczej – nakłady na usługi ochroniarskie wzrosną… i pozostaną na stałym poziomie aż do momentu, gdy przedsiębiorca zdecyduje się na otwarcie kolejnego lub zamknięcie dotychczasowego punktu; zmiany w poziomie sprzedaży w obrębie jednego sklepu nie przełożą się na koszt usług ochroniarskich. Są to zatem koszty skokowo stałe.
| Warto wiedzieć – czy można znaleźć koszty, które są bezwzględnie stałe?
Koszty, które nigdy nie zmieniają się wraz ze wzrostem skali działalności gospodarczej, właściwie nie występują. Wśród nielicznych przykładów takich bezwzględnie stałych kosztów możemy wyróżnić np. niektóre opłaty administracyjne. Praktyka pokazuje jednak, że właściwie każdy rodzaj kosztu zmienia się wraz z rozwojem biznesu. Dobrym przykładem jest tu Facebook (obecnie Metaverse). Trudno wyobrazić sobie, by jakikolwiek koszt pozostał na takim samym poziomie przez cały okres rozwoju marki, tzn. od niewielkiego start upu aż po globalnego giganta. |
Czym różnią się koszty stałe i koszty zmienne?
Omówiliśmy już, czym są stałe koszty w działalności gospodarczej. Opiszmy teraz krótko, czym jest druga kategoria, czyli koszty zmienne. Jak się zapewne domyślasz, stanowią one przeciwieństwo kosztów stałych. Rozumie się przez to takie wydatki ponoszone przez przedsiębiorstwo, których poziom jest bezpośrednio związany z poziomem produkcji.
Taki stan rzeczy oznacza, że wraz ze zmianą wielkości produkcji zwiększeniu/zmniejszeniu ulega poziom kosztów zmiennych. Co do zasady, w okresie, gdy produkcja wynosi zero, koszty zmienne wynoszą 0 zł lub są bardzo niskie, wręcz marginalne. W tym ostatnim przypadku mowa jest np. o kosztach reklamacji itp. – nawet jeśli przedsiębiorca nie prowadzi w danym okresie działalności stricte produkcyjnej, może pojawić się konieczność pokrycia wydatków z tytułu naprawy gwarancyjnej.
A oto przykłady wydatków o charakterze zmiennym:
- wynagrodzenie pracowników robotniczych (im większa produkcja, tym więcej roboczogodzin potrzeba, co pociąga za sobą dodatkowe koszty);
- koszty materiałów, które wykorzystuje się w celu stworzenia wyrobów;
- koszty zużycia energii elektrycznej – dotyczy to jednak maszyn produkcyjnych, nie zaś prądu zużywanego przez sprzęt znajdujący się w pomieszczeniach biurowych.
Przeczytaj więcej o rodzajach kosztów.
