Prawo własności przemysłowej

Prawo własności przemysłowej chroni wynalazki, wzory przemysłowe, znaki towarowe i innych elementów, które stanowią wartość w sektorze przemysłowym i handlowym. Jest to forma prawnego zabezpieczenia, która zapewnia posiadaczowi wyłączność na korzystanie z określonych dóbr.

Prawo własności przemysłowej to jeden z dwóch elementów – obok prawa autorskiego i praw pokrewnych – prawa własności intelektualnej. Reguluje je ustawa z 30 czerwca 2000 roku. Przedmioty własności przemysłowej należy zgłaszać do Urzędu Patentowego RP, aby uzyskać ich ochronę.

Prawo własności przemysłowej – patenty, znaki towarowe, znak firmowy

Do prawa własności przemysłowej zaliczają się:

• patenty – udzielane na wynalazki, stanowiące nowe i wynalazcze rozwiązania techniczne (np. patenty na nowy lek, technologię czy urządzenie). Posiadacz patentu ma wyłączne prawo do wykorzystywania, produkowania, sprzedawania lub licencjonowania wynalazku;
• wzory użytkowe – ochrona obejmuje nowe i oryginalne wzory, które mają zastosowanie przemysłowe. Mogą to być kształty produktów (np. mebli czy opakowań) lub ich części, które nadają się do produkcji;
• wzory przemysłowe – chronią zewnętrzny wygląd produktu, jak jego forma, ornamentyka czy kolorystyka (dotyczy np. ubrań czy elementów dekoracyjnych). Wzory przemysłowe stanowią element wizualny i estetyczny wyrobu;
• znaki towarowe – to oznaczenia służące do identyfikacji produktów lub usług danej firmy. Mogą to być nazwy, loga, hasła czy inne charakterystyczne symbole;
• oznaczenia geograficzne – chronią nazwy miejscowości lub regionów, które stają się znane z produkcji określonych towarów o szczególnych właściwościach lub renomie (np. sery, wina, wędliny);
• topografie układów scalonych – obejmuje ochronę układów tranzystorów, kondensatorów i innych elementów elektronicznych wykorzystywanych np. w komputerach;
• przepisy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – dotyczą działań prowadzących do wprowadzenia w błąd lub szkodzenia konkurencji poprzez nieuczciwe praktyki.

Prawa własności przemysłowej zapewniają twórcom, wynalazcom i przedsiębiorcom możliwość korzystania z ich dorobku oraz zachęcają do dalszego rozwoju i inwestowania w badania i rozwój.

Prawo własności przemysłowej – proponowane zmiany

Rząd pracuje – od kwietnia 2022 roku – nad nowelizacją ustawy o prawie własności. Jednym z najważniejszych elementów projektu jest skrócenia czasu oczekiwania na uzyskanie praw wyłącznych oraz uproszczenie procedur.

„Obecny system prawny w zakresie własności przemysłowej również z trudem nadąża za wyzwaniami i potrzebami nowoczesnej i szybko rozwijającej się gospodarki” – czytamy w uzasadnieniu nowelizacji.

Rząd proponuje m.in.:

• wzory użytkowe – wprowadzenie systemu rejestrowego zamiast obecnego systemu badawczego, aby skrócić czas rozpatrywania zgłoszeń z ok. 24 miesięcy do ok. 12 miesięcy;
• wzory przemysłowe – zmianę definicji wzoru przemysłowego oraz warunków uzyskania ochrony (dostosowanie do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/71/WE z 13 października 1998 r.);
• znaki towarowe – zmiany w zakresie publikacji informacji o zgłoszeniu znaku na stronie internetowej Urzędu Patentowego RP, czas na wniesienie opozycji skrócony do 2 miesięcy od daty publikacji informacji o zgłoszeniu, zniesienie wspólnego prawa ochronnego;
• oznaczenia geograficzne – projekt przewiduje nową procedurę rejestracji oznaczeń geograficznych dla produktów nierolnych;
• postępowanie sporne – działający w trybie postępowania spornego Urząd Patentowy RP będzie orzekał na posiedzeniach niejawnych;
• koncyliacje – możliwość prowadzenia przez strony koncyliacji, jako alternatywnego, dobrowolnego sposobu rozwiązania sporu w sprawach dotyczących własności przemysłowej;
• depozyt – wprowadzenie depozytu, w celu zapobieganie nielegalnemu pozyskiwaniu, wykorzystywaniu i ujawnianiu tajemnic przedsiębiorstwa, w tym informacji technicznych i technologicznych;
• opłaty i rejestry –  wprowadzenie konsolidacji opłat oraz nowe rozwiązania, np. obniżenie opłat za zgłoszenie różnych przedmiotów własności przemysłowej w przypadku zgłoszenia co najmniej 3 różnych przedmiotów w okresie 3 miesięcy;
• wynalazki – projekt ustawy wprowadza m.in. instytucję wstępnego zgłoszenia wynalazku.

Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to I kwartał 2024 roku (już po wyborach parlamentarnych).

Nowelizacja Kodeksu cywilnego i Prawa własności przemysłowej

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało własną nowelizację obejmującą Kodeks cywilny oraz ustawy Prawo własności przemysłowej zmieniającą stosunki między stronami umów franczyzy. Projekt jest w trakcie konsultacji publicznych.

Nowelizacja wprowadza  m.in.:

• zobowiązanie franczyzobiorcy do zachowania w tajemnicy poufnych informacji dotyczących koncepcji lub technik prowadzenia działalności gospodarczej;
• ogranicza do roku czas, w którym franczyzobiorca jest zobowiązany do niewprowadzania konkurencyjnego systemu franczyzowego po zakończeniu umowy.

Prawo własności przemysłowej – wykroczenia

Wykroczeniem jest (Art. 307–308):

• oznaczenie przedmiotów niechronionych patentem, dodatkowym prawem ochronnym, prawem ochronnym na wzór użytkowy lub prawem z rejestracji wzoru przemysłowego, topografii układu scalonego lub rejestracji na oznaczenie geograficzne, napisami lub rysunkami mającymi wywołać mylne mniemanie, że przedmioty te korzystają z takiej ochrony, w celu wprowadzenia ich do obrotu. Grozi za to grzywna lub areszt;
• wprowadzenie do obrotu, przygotowanie czy przechowanie do celów obrotu wymienionych wyżej przedmiotów pomimo posiadania wiedzy o ich mylnym oznaczeniu, lub podanie w ogłoszeniach, zawiadomieniach lub w inny sposób wiadomości, która ma wywołać mniemanie, że te przedmioty korzystają z ochrony prawnej. Grozi za to grzywna lub areszt;
• wprowadzenie do obrotu towarów oznaczonych znakiem towarowym z wyróżnikiem mającym wywołać mylne mniemanie, że przedmioty te korzystają z takiej ochrony. Grozi za to grzywna.

Kara grzywny może wynieść 20–5000 zł.

Prawo własności przemysłowej – przestępstwa

Zgodnie z prawem własności przemysłowej przestępstwem jest (art. 303–305 Prawa własności przemysłowej):

• przypisanie sobie autorstwa albo wprowadzenie w błąd innej osoby co do autorstwa cudzego projektu wynalazczego lub w inny sposób naruszenie prawa twórcy projektu wynalazczego. Grozi za to grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Jeżeli sprawca dopuszcza się tego czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega grzywnie lub więzieniu do lat 2;
• zgłoszenie do rejestracji cudzego wynalazku, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego lub cudzej topografii układu scalonego w celu uzyskania patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji. Grozi za to grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2;
• ujawnienie informacji o cudzym wynalazku, wzorze użytkowym, wzorze przemysłowym albo cudzej topografii układu scalonego lub inne uniemożliwienie uzyskania patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji. Grozi za to grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli sprawca działał nieumyślnie, będąc zobowiązanym do zachowania w tajemnicy uzyskanej informacji, podlega grzywnie;
• wprowadzenie do obrotu towaru oznaczonego podrobionym znakiem towarowym, w tym podrobionym znakiem towarowym Unii Europejskiej, zarejestrowanym znakiem towarowym lub znakiem towarowym Unii Europejskiej, którego nie ma prawa używać lub dokonuje obrotu towarami oznaczonymi takimi znakami. Grozi za to grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2, a w wypadku mniejszej wagi grzywna. Jeżeli dla sprawcy jest to stałe źródło dochodu lub dopuścił się przestępstwa w stosunku do towaru o znacznej wartości, to podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.  

Kara grzywny może wynieść 20–5000 zł.