Czym jest i jak liczyć staż pracy? Co wlicza się do lat pracy? Ile ich potrzeba, by przejść na emeryturę?

Długość stażu pracy ma decydujące znaczenie w kwestii przysługujących pracownikowi uprawnień. Sprawdziliśmy, jak obliczyć staż pracy oraz jak długość zatrudnienia wpływa na prawa pracownicze!

Staż pracy to istotne zagadnienie z punktu widzenia prawa do uprawnień pracowniczych, głównie do urlopu wypoczynkowego, ale również do emerytury, odprawy czy nagrody jubileuszowej. Warto zatem wiedzieć, w jaki sposób oblicza się staż pracy, jakie elementy się do niego wlicza, a których zupełnie się nie uwzględnia.

Co wlicza się do stażu pracy?

W kodeksie pracy na próżno szukać dokładnej definicji instytucji stażu pracy. W powszechnym rozumieniu za staż pracy przyjmuje się łączną długość okresów zatrudnienia. Okazuje się jednak, że czasami do stażu wlicza się również okresy, kiedy pracownik faktycznie pracy nie świadczył, ale należy je doliczyć, ponieważ tak nakazują przepisy prawa.

Do stażu pracy wlicza się przede wszystkim okres, w którym pracownik świadczył pracę w ramach stosunku pracy, a więc pracował na podstawie: umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę. Bez znaczenia jest tutaj wymiar etatu. Co do zasady, jeśli w danym okresie osoba pracowała jednocześnie na kilka etatów, to do stażu pracy wliczany jest tylko jeden z okresów.

Do stażu pracy wlicza się również:

• okresy, za które sąd przyznał pracownikowi przywróconemu do pracy wynagrodzenie (jeśli pracownik zdecydował się wrócić do pracy);
• okresy, za które przyznano pracownikowi odszkodowanie, ponieważ o czas ich trwania skrócono okres wypowiedzenia (jeśli pracownik został zwolniony z winy pracodawcy);
• okresy, w których dana osoba prowadziła indywidualne gospodarstwo rolne lub w których pracowała w gospodarstwie małżonka;
• okresy czynnej i zawodowej służby wojskowej;
• okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych;
• okresy pobierania stypendium dla bezrobotnego w trakcie odbywania przez niego szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego;
• okresy pracy za granicą u zagranicznego pracodawcy;
• okresy odbywania studiów doktoranckich (jeśli zakończyły się one uzyskaniem tytułu doktora).

Czego nie wlicza się do okresu zatrudnienie?

Nie ma możliwości, aby do stażu pracy doliczyć okresy, w których pracownik podlegał zatrudnieniu na innej podstawie niż stosunek pracy, a więc na przykład pracował na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej czy umowy o dzieło. Świadczenie pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej nie jest brane pod uwagę jako zatrudnienie w rozumieniu przepisów kodeksu pracy.

Prawa pracownika zależne od stażu pracy

Prawidłowe wyliczenie stażu pracy jest istotne, ponieważ od jego długości zależy dostęp do szeregu uprawnień pracowniczych. Wśród nich znajdują się przede wszystkim: prawo do urlopu, prawo do dłuższego okresu wypowiedzenia, prawo do emerytury, prawo do nagrody jubileuszowej oraz prawo do odprawy.

Prawo do urlopu

Zgodnie z obowiązującym ustawodawstwem długość stażu pracy ma wpływ na wymiar przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego:

• jeśli staż pracy jest krótszy niż 10 lat, to pracownikowi przysługuje 20 dni urlopu wypoczynkowego;
• jeśli staż pracy pracownika jest dłuższy niż 10 lat, to ma on prawo do wykorzystania w ciągu roku 26 dni urlopu wypoczynkowego.

Prawo do dłuższego okresu wypowiedzenia

Długość przysługującego pracownikowi okresu wypowiedzenia uzależniona jest od stażu pracy u danego pracodawcy oraz okresu, na jaki została zawarta umowa o pracę:

• 3-dniowy okres wypowiedzenia przysługuje pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę na okres próbny, gdzie okres próbny jest krótszy niż 2 tygodnie;
• tygodniowy okres wypowiedzenia przysługuje pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę na okres próbny, gdzie okres próbny przekracza 2 tygodnie;
• 2-tygodniowy okres wypowiedzenia przysługuje pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę na okres próbny, gdzie okres próbny wynosi 3 miesiące;
• 2-tygodniowy okres wypowiedzenia przysługuje pracownikowi zatrudnionemu u danego pracodawcy maksymalnie 6 miesięcy;
• miesięczny okres wypowiedzenia przysługuje pracownikowi zatrudnionemu u danego pracodawcy więcej niż 6 miesięcy, ale mniej niż 3 lata;
• 3-miesięczny okres wypowiedzenia przysługuje pracownikowi zatrudnionemu u danego pracodawcy minimum 3 lata.

Prawo do emerytury oraz świadczenia przedemerytalnego

Prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobom, które nie osiągnęły wieku emerytalnego, ale są tuż przed tą granicą i straciły pracę z winy pracodawcy. Aby otrzymać świadczenie przedemerytalne, należy spełnić warunek wieku i stażu pracy:

• świadczenie przedemerytalne przysługuje kobietom, które ukończyły 56. rok życia, a ich staż pracy wynosi minimum 20 lat, kobietom, które ukończyły 55. rok życia, a ich staż pracy wynosi minimum 30 lat oraz kobietom, które posiadają 35-letni staż pracy;
• mężczyznom, którzy ukończyli 61. rok życia, a ich staż pracy wynosi minimum 25 lat, mężczyznom, którzy ukończyli 60. rok życia, a ich staż pracy wynosi minimum 35 lat oraz mężczyznom posiadającym co najmniej 40-letni staż pracy.

Wiek emerytalny w Polsce wynosi obecnie 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn. Aby otrzymać emeryturę, kobiety muszą posiadać co najmniej 20-letni staż pracy, a mężczyźni co najmniej 25-letni staż pracy.

Prawo do nagrody jubileuszowej

Nagroda jubileuszowa nie przysługuje wszystkim pracownikom. Ustawodawca uprawnia do niej następujące grupy zawodowe: nauczycieli, pracowników samorządowych, pracowników służby zdrowia, służby mundurowe, pracowników urzędów skarbowych, pracowników instytucji kultury i bibliotek oraz górników. Niekiedy pracodawcy samodzielnie ustalają zasady dotyczące przyznawania nagród jubileuszowych w ich firmach.

Nagrody jubileuszowe przyznawane są najczęściej po przepracowanych: 20, 25, 30, 35, 40 oraz 45 latach.

Prawo do odpraw

Odprawa pieniężna przysługuje pracownikom jednorazowo i stanowi rekompensatę za rozwiązanie stosunku pracy. Przy obliczaniu wymiaru odprawy bierze się pod uwagę staż pracy u danego pracodawcy:

• odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia przysługuje pracownikowi zatrudnionemu u danego pracodawcy krócej niż 2 lata;
• odprawa pieniężna w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia przysługuje pracownikowi zatrudnionemu u danego pracodawcy krócej niż 8 lat;
• odprawa pieniężna w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługuje pracownikowi zatrudnionemu u danego pracodawcy dłużej niż 8 lat.

Działalność gospodarcza a staż pracy

Okresu prowadzenia działalności gospodarczej nie wlicza się do stażu pracy. Oznacza to, że jeśli przedsiębiorca zdecyduje się pracować na etacie, to będzie traktowany, jak osoba nieposiadająca stażu pracy. Takie postępowanie mocno wpłynie na jego dostęp do uprawnień pracowniczych.

Podsumowując, długość stażu pracy ma wpływ na wymiar i dostęp do przywilejów pracowniczych. Wśród najistotniejszych z nich znajdują się: wymiar urlopu wypoczynkowego, prawo do emerytury oraz świadczenia przedemerytalnego i prawo do odprawy.