Wolne z powodu wypadku lub choroby, która przytrafiła się komuś z rodziny, można wziąć już tego samego dnia. Otrzymamy jednak niższe wynagrodzenie. Sprawdź, kto i w jakich sytuacjach może wykorzystać urlop od siły wyższej.
Spis treści
Co to jest urlop od siły wyższej?
Urlop od siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych to nowy przywilej dla pracowników, który wszedł w życie w kwietniu 2023 roku. W jakiej sytuacji pracownik ma prawo do tego wolnego?
Wolne przysługuje „z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika” (art. 148.1 § 1 Kodeksu pracy).
Czym jest działanie siły wyższej? To może być np. wypadek, który sprawi, że pracownik musi jak najszybciej pomóc członkowi swojej rodziny. Warto pamiętać, że Prawo pracy i inne przepisy nie dają definicji siły wyższej.
Ustawodawca odsyła do orzecznictwa. Można przyjąć, że chodzi o zdarzenie o nadzwyczajnym charakterze, któremu nie można było zapobiec. W tym przypadku jest związane z chorobą lub wypadkiem. Dotychczas w takich sytuacjach pracownik brał wolne, korzystając z tzw. urlopu na żądanie (nie musiał podawać powodu, przysługują 4 dni w roku kalendarzowym).
Przykład wykorzystania wolnego z powodu działania siły wyższej:
Pani Marzena dostała telefon ze szkoły, że jej córka zasłabła podczas wycieczki i pogotowie zabrało ją do szpitala. Kobieta może złożyć wniosek o zwolnienie z tytułu działania siły wyższej i pojechać do córki.
Podczas tego zwolnienia, pracownik ma prawo do wynagrodzenia w wysokości 50 proc. wynagrodzenia.
Pracodawca ma obowiązek udzielić zwolnienia z pracy na wniosek pracownika. Wniosek musi być zgłoszony najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.
Zwolnienie z powodu siły wyższej przysługuje:
- pracownikom zatrudnionym na podstawie Kodeksu pracy,
- policjantom,
- żołnierzom zawodowym,
- strażakom,
- funkcjonariuszom Straży Granicznej, Służby Więziennej i Krajowej Administracji Skarbowej.
Zwolnienia z powodu działania siły wyższej nie mogą wziąć osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych (umowa zlecenie, umowa o dzieło, kontrakt).
Od kiedy obowiązuje urlop od siły wyższej?
Urlop od siły wyższej obowiązuje w polskim prawie od 26 kwietnia 2023 roku. Ustawodawca wprowadził go, realizując dyrektywę UE 2019/1158 w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym (tzw. dyrektywa work-life balance).
Ile urlopu od siły wyższej przysługuje?
Na mocy nowych przepisów, pracownik ma prawo wziąć 2 dni lub 16 godzin wolnego w roku kalendarzowym z powodu działania siły wyższej.
Warto pamiętać, że wymiar etatu nie ogranicza prawa do wzięcia urlopu od działania siły wyższej. Może skorzystać z niego osoba zatrudniona np. na ½ etatu.
Zwolnienie udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
Pracownik sam decyduje czy chce wziąć np. kilka godzin wolnego, cały dzień lub wykorzystać cały, dwudniowy urlop od siły wyższej na raz. Informuje o tym w pierwszym wniosku o zwolnienie z powodu siły wyższej, który złoży pracodawcy.
Zmiany w urlopach w nowym kodeksie pracy
Wolne z powodu działania siły wyższej jest jednym z elementów największej od lat nowelizacji Prawa pracy. Jakie są inne nowości dotyczące urlopów? To m.in. wprowadzenie urlopu opiekuńczego, również związanego z dyrektywą work-life balance.
Pracownik ma prawo do bezpłatnego urlopu opiekuńczego w wymiarze 5 dni kalendarzowych w roku. Ten urlop można wziąć w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny (dziecko, małżonek, rodzice) lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Pracodawca nie może odmówić przyznania urlopu opiekuńczego.
Podsumowanie
Każda osoba zatrudniona na podstawie stosunku pracy, ma prawo do urlopu od działania siły wyższej. Wolne przysługuje jej w sytuacjach nadzwyczajnych, kiedy doszło do wypadku lub choroby członka rodziny i pracownik musi zrezygnować z wykonywania obowiązków zawodowych. Nowe wolne jest uzupełnienieniem dobrze znanego tzw. urlopu na żądanie.
Przeczytaj więcej w kategorii prawo pracy.
