Kiedy dar staje się zobowiązaniem? Darowizna to zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia, które można obwarować dodatkowymi warunkami. W niektórych sytuacjach obdarowany będzie zmuszony do zapłacenia podatku. Darowizna z poleceniem łączy w sobie hojność darczyńcy z kontrolą nad przekazanymi środkami. Warto poznać szczegóły tej unikalnej formy darowizny, która jest zbliżona do polecenia testamentowego.
Spis treści
Na czym polega darowizna z poleceniem?
Na początek wyjaśnijmy, czym jest darowizna. Kodeks cywilny stanowi, że darowizna, to zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Co ważne, umowa jest nieodpłatna, czyli darczyńca nie otrzymuje nic w zamian za świadczenie przekazane obdarowanemu.
Na czym polega darowizna z poleceniem? To specyficzna forma umowy darowizny, która może wprowadzać dodatkowe obowiązki lub ograniczenia dla obdarowanego.
Darowizna obciążona poleceniem nie przewiduje żadnego wynagrodzenia lub ekwiwalentu za przedmiot darowizny, ale może nakładać na obdarowanego określone zadania lub obowiązki, niekoniecznie związane z samym darem. Polecenie w umowie darowizny stanowi wyraźne zobowiązanie obdarowanego do określonego działania lub zaniechania, a jednocześnie darczyńca nie może domagać się spełnienia świadczenia.
Mówi o tym art. 893 Kodeksu cywilnego:
„Darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie)”. Inaczej mówiąc, darczyńca nie staje się wierzycielem, a obdarowany dłużnikiem. Darczyńca nie posiada zatem roszczeń wobec obdarowanego obciążonego poleceniem.
Darowizna obciążona poleceniem – przykłady
Darowizna z poleceniem może zobowiązać obdarowanego do np.:
- zapłaty określonej sumy pieniędzy na rzecz wskazanej organizacji lub osoby,
- opieki nad zwierzęciem,
- opieki nad mieszkaniem,
- zapłaty na cel charytatywny,
- zadbania o wskazanych bliskich,
- zabezpieczenia finansowej przyszłości obdarowanego (to np. inwestycja w fundusz emerytalny),
- sfinansowanie konkretnego leczenia (np. operacji).
Przykładowe polecenia mogą brzmieć następująco:
- „Zobowiązuję obdarowanego do wykorzystania kwoty tej darowizny wyłącznie na cele związane z edukacją moich wnuków. Środki te powinny być przeznaczone na opłacenie ich nauki, zakup podręczników i uczestnictwo w dodatkowych zajęciach edukacyjnych”.
- „Zobowiązuję obdarowanego do przeprowadzenia remontu darowanej nieruchomości w ciągu 12 miesięcy od daty otrzymania darowizny, tak aby budynek w pełni nadawał się do użytku i spełniał standardy bezpieczeństwa”.
Polecenie może przynosić korzyść darczyńcy, osobie trzeciej lub obdarowanemu. Niezależnie od korzyści, polecenie jest zazwyczaj dodatkowym obciążeniem dla obdarowanego.
Co istotne, obowiązek wynikający z polecenia musi być zgodny z przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego. Jeśli polecenie jest sprzeczne z prawem lub wspomnianymi zasadami, cała umowa darowizny lub samo polecenie może być nieważne.
Polecenie należy szczegółowo opisać w umowie darowizny sporządzonej w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności.
Polecenie darczyńcy i wykonanie polecenia
Czy obdarowany musi wykonać polecenie? Nie. Może odmówić w przypadku znaczącej zmiany okoliczności, która nie była wynikiem jego działania lub zaniechania. Taką istotną zmianą będzie np. poważna choroba. Zmiana okoliczności może też dotyczyć osoby trzeciej, na rzecz której obdarowany miał wykonać polecenie. Polecenie może stać się też niecelowe (np. zmarł członek rodziny, któremu miało być zabezpieczone leczenie) lub wartość darowizny znacząco spadła w porównaniu do wartości/uciążliwości polecenia.
Obdarowany zobligowany poleceniem powinien starać się zrealizować je jak najszybciej, zgodnie z wytycznymi i terminami zawartymi w umowie. Wypełnienia polecenia może domagać się darczyńca (chyba że ma ono wyłącznie na celu korzyść obdarowanego), spadkobiercy darczyńcy lub właściwy organ państwowy jeżeli polecenie ma na względzie interes społeczny.
Obdarowany może zwolnić się z wypełnienia polecenia, wydając przedmiot darowizny w naturze w takim stanie, w jakim przedmiot ten się znajduje. Przepisu tego nie stosuje się, gdy wypełnienia polecenia żąda właściwy organ państwowy.
Jeśli obdarowany nie ma już przedmiotu darowizny (np. celowo go zniszczył), odpowiada wobec darczyńcy lub jego spadkobierców za wyrządzoną szkodę.
Jaki podatek odprowadzić od darowizny z poleceniem?
Darowizna z poleceniem nie jest automatycznie zwolniona z podatku od spadków i darowizn, choć wykonanie polecenia może wpłynąć na obniżenie podstawy opodatkowania. Ostatecznie, obowiązek podatkowy zależy od konkretnej sytuacji i wartości wykonanego polecenia.
Należy pamiętać, że podstawę opodatkowania z tytułu darowizny stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów. Obdarowany może zapłacić część podatku od spadków i darowizn lub uniknąć go w całości jeżeli w pełni wykona polecenie darczyńcy. Wartość wykonanego polecenia może pomniejszać podstawę opodatkowania.
Jednak, jeśli wartość wykonanego polecenia jest niższa niż otrzymana darowizna, może wystąpić obowiązek zapłaty podatku. Ostateczna interpretacja i konsekwencje podatkowe zależą od wielu czynników, takich jak rodzaj darowizny, wartość polecenia, a także grupa podatkowa, do której należy obdarowany.
Jak tłumaczy „Gazeta Prawna”, sądy administracyjne zazwyczaj przyjmują linię, że polecenie zmniejsza podstawę opodatkowania od spadków i darowizn, tylko gdy jego wykonanie odbyło się kosztem majątku obdarowanego. Natomiast dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej twierdzi, że podstawę opodatkowania można obniżyć, tylko gdy polecenie zostało wykonane w dniu otrzymania pieniędzy przez obdarowanego.
