Prowadzenie działalności gospodarczej po śmierci przedsiębiorcy jest możliwe, jednak należy dopilnować, żeby nie było przestoju groźnego dla biznesu. Sprawdzamy, jak uniknąć konieczności likwidacji działalności, uratować umowy przed wygaśnięciem oraz zachować zezwolenia, licencje i koncesje posiadane przez zmarłego.
Spis treści
Jednoosobowa działalność gospodarcza a śmierć przedsiębiorcy – co dzieje się z firmą?
Firma po śmierci przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą może zachować ciągłość i działać nadal, do czasu uregulowania formalności spadkowych. Kontynuację działalności reguluje ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej.
Co zrobić, żeby firma nie przestała działać po śmierci właściciela?
Śmierć przedsiębiorcy prowadzącego JDG może spowodować likwidację firmy. Zapobiega temu powołanie zarządcy sukcesyjnego.
Zarząd sukcesyjny to forma tymczasowego kierowania przedsiębiorstwem, która trwa do czasu załatwienia formalności spadkowych (choć nie dłużej niż 2 lata lub 5 lat w wyjątkowych sytuacjach).
Dzięki ustanowieniu zarządu sukcesyjnego firma funkcjonuje po śmierci właściciela, zachowa dostęp do numeru NIP oraz do kont bankowych, a umowy i zezwolenia nadal będą obowiązywały.
Zarządca działa w zastępstwie zmarłego przedsiębiorcy:
- posługuje się firmą zmarłego przedsiębiorcy, z dodatkowym oznaczeniem „w spadku”;
- zarządza bieżącymi sprawami przedsiębiorstwa;
- wykonuje wszystkie czynności zwykłego zarządu samodzielnie, natomiast czynności przekraczające zwykły zarząd wymagają zgody spadkobierców.
Zarządca sukcesyjny m.in.:
- podejmuje decyzje dotyczące zatrudnienia pracowników;
- zawiera umowy cywilnoprawne związane z działalnością przedsiębiorstwa;
- reprezentuje firmę w kontaktach z kontrahentami;
- może występować o koncesje, licencje, zezwolenia;
- może reprezentować przedsiębiorstwo w postępowaniach sądowych;
- może rozliczać podatki zgodnie z przepisami dotyczącymi przedsiębiorstwa w spadku.
Jednoosobowa działalność gospodarcza a śmierć przedsiębiorcy. Jak ustalić zarządcę sukcesyjnego?
Zarządcą sukcesyjnym może być osoba fizyczna z pełną zdolnością do czynności prawnych. Tej funkcji nie może pełnić człowiek z prawomocnym zakazem prowadzenia działalności gospodarczej lub z zakazem prowadzenia działalności gospodarczej.
Zarządcą sukcesyjnym nie może być osoba prawna, czyli np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
Choć funkcję zarządcy sukcesyjnego może pełnić tylko jedna osoba, to dopuszczalne jest wyznaczenie zarządcy „zapasowego”. Taki zarządca zostanie powołany jeżeli pierwotnie wybrany zarządca sukcesyjny zrezygnuje z pełnienia tej funkcji lub nie będzie w stanie jej pełnić (np. z powodu odwołania przez przedsiębiorcę). Dane takiego zarządcy należy zgłosić do CEIDG poprzez wniosek o zmianę wpisu w rejestrze.
Powołanie zarządcy sukcesyjnego
Przedsiębiorca może samodzielnie ustanowić zarządcę sukcesyjnego:
- złożyć oświadczenie na piśmie o wyznaczeniu konkretnej osoby na zarządcę sukcesyjnego lub zastrzec, że z chwilą śmierci zarządcą zostanie wskazany prokurent;
- zdobyć pisemną zgodę wyznaczonej osoby;
- zgłosić zarządcę do CEIDG.
Po śmierci przedsiębiorcy zarządcę sukcesyjnego powołuje:
- małżonek przedsiębiorcy,
- spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek,
- zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.
Na powołanie zarządcy ustawa przewiduje dwa miesiące od dnia śmierci przedsiębiorcy.
Jeżeli zarządcę sukcesyjnego powołuje małżonek przedsiębiorcy lub jego spadkobierca ustawowy, to wymagana jest zgoda osób, którym łącznie przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż 85/100.
Aby powołanie zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy było ważne prawnie, oświadczenie należy złożyć przed notariuszem.
Notariusz zgłasza powołanie zarządcy sukcesyjnego do CEIDG poprzez rejestrację właściwego aktu notarialnego w Rejestrze Zarządców Sukcesyjnych przedsiębiorstw osób fizycznych. Prowadzony jest on w ramach Systemu Rejestrów Notarialnych.
Jak prowadzić firmę po śmierci właściciela?
Trzeba pamiętać, że jednoosobowa działalność gospodarcza prowadzona jest pod nazwiskiem właściciela, a majątek firmy jest majątkiem przedsiębiorcy. Z zasady śmierć przedsiębiorcy oznacza koniec jego JDG.
Z tego względu, kluczowym zadaniem jest ustanowienie zarządcy sukcesyjnego, czyli osoby, która przejmie prowadzenie firmy do czasu przejęcia jej przez spadkobierców. JDG po śmierci przedsiębiorcy nie może być prowadzona bez zarządcy sukcesyjnego.
Spadkobierca zmarłego przedsiębiorcy może kontynuować prowadzenie działalności gospodarczej, ale po zakończeniu postępowania spadkowego.
Na mocy wyroku sądowego, spadkobierca nabywa majątek po właścicielu firmy oraz przejmuje jego zobowiązania, oraz prawa i obowiązki wynikające ze stosunków pracy.
Należy pamiętać, że spadkobierca musi prowadzić JDG pod własnym nazwiskiem, uzyskać wpis w CEIDG, NIP i REGON.
Testament notarialny – kiedy i dlaczego przedsiębiorca powinien go sporządzić?
Sporządzenie testamentu to bardzo dobry pomysł w przypadku m.in. długotrwałej i ciężkiej choroby przedsiębiorcy. Jednak zapobiegliwy właściciel firmy powinien sporządzić testament wcześniej, mając na uwadze zdarzenia losowe, np. tragiczny wypadek.
Dzięki testamentowi dziedziczenie części lub całego majątku odbędzie się na zasadach i w kolejności zapisanej w testamencie. Jeżeli przedsiębiorca nie sporządzi testamentu, to dziedziczenie odbędzie się w oparciu o zasady ustawowe ujęte w Kodeksie cywilnym.
Właściciel firmy może wybrać różne formy testamentu, np. notarialny, własnoręczny lub składany ustnie. Najprościej sporządzić testament własnoręcznie, z podpisem – imieniem i nazwiskiem – oraz datą (art. 949 Kodeksu cywilnego).
Dla przedsiębiorcy (spadkodawcy) najbezpieczniejszy jest testament w formie aktu notarialnego. To dokument o mocy urzędowej, sporządzony przez prawnika. Testament notarialny jest trudny do podważenia i zabezpieczony przed próbami fałszowania lub zniszczenia. Ponadto, a może przede wszystkim – pozwala na szczegółowe przedstawienie ostatniej woli.
