Spółkę jawną uznaje się za najprostszą i podstawową spółkę prawa handlowego. To dobre rozwiązanie dla niewielkich podmiotów, których funkcjonowanie nie wiąże się z dużym ryzykiem. Poleca się, aby spółki jawne zakładały podmioty działające w jednej branży i posiadające do siebie spore zaufanie.
Spółka jawna charakteryzuje się prostymi zasadami funkcjonowania oraz nieskomplikowanym procesem rozpoczynania działalności. Najlepiej sprawdzają się spółki cywilne zakładane przez podmioty funkcjonujące dotychczas w jednej branży lub sektorze gospodarki. Spółkę jawną chętnie wybierają młodzi przedsiębiorcy, którzy chcą prowadzić firmę w kilka osób. Często powstaje też na skutek przekształcenia spółki cywilnej.
Spis treści
Charakterystyka spółki jawnej
Spółka jawna to jeden ze sposobów, w jaki ustawodawca umożliwia prowadzenie biznesu w Polsce. Ta forma prawna została uregulowana w Kodeksie spółek handlowych. Spółka jawna jest osobową spółką prawa handlowego.
Czy spółka jawna ma osobowość prawną i zdolność do dokonywania czynności prawnych?
Spółka jawna nie posiada osobowości prawnej, ale ma zdolność prawną. Oznacza to, że spółka może we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. W praktyce spółka może na przykład zatrudniać pracowników, nabywać nieruchomości czy zostać stroną kredytów i pożyczek.
Majątek spółki jawnej
Spółki jawne posiadają własny majątek. Stanowi on sumę wkładu wniesionego przez wspólników oraz mienia nabytego w czasie istnienia spółki. Majątek należy do spółki, nie stanowi współwłasności wszystkich wspólników.
Podczas zakładania spółki każdy ze wspólników ma obowiązek wniesienia do niej wkładu własnego. Może on przybrać formę wkładu pieniężnego oraz wkładu niepieniężnego. Wkład pieniężny to określona kwota środków finansowych. Wkład niepieniężny to wartości materialne i inne prawa rzeczowe. Co ciekawe w spółce jawnej wkładem może być również praca własna lub świadczenie usług przez wspólnika.
Wysokość i forma wkładu własnego każdego ze wspólników powinny zostać dokładnie określone w umowie spółki. Każdy z wkładów powinien być przeniesiony na spółkę na własność lub do używania.
Każdy ze wspólników powinien wnieść wkład własny o równej wartości. Daje to im równe prawo do podziału zysków i strat. Wypłata zysku nie wymaga podjęcia uchwały przez wspólników.
Prowadzenie spółki i jej reprezentacja
Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek do prowadzenia spraw spółki. Nie ma tutaj znaczenia, czy wspólnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna, czy też jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, ale posiadająca zdolność prawną. Prawo dopuszcza jednak, aby w umowie spółki wyznaczeni zostali konkretni wspólnicy odpowiedzialni za prowadzenie spraw spółki. W takim przypadku pozostałych wspólników wyłącza się od prowadzenia spraw spółki.
Prawo do reprezentowania spółki przysługuje wyłącznie wspólnikom umocowanym do działania w imieniu spółki. Co do zasady, każdy ze wspólników posiada takie umocowanie, ale istnieją przypadki, kiedy umowa spółki nadaje prawo do reprezentowania jedynie wyznaczonym podmiotom.
Odpowiedzialność
Każdy wspólnik spółki jawnej odpowiada za jej zobowiązania w sposób solidarny, osobisty i nieograniczony. Wspólnicy odpowiadają całym swoim obecnym oraz przyszłym majątkiem. Co ciekawe, wierzyciele mogą wybrać w dowolny sposób jedynie jednego ze wspólników, przeciwko któremu będą dochodzić swoich roszczeń. Wspólnicy, którzy spełnili roszczenie, mają prawo dochodzić zwrotu jego części od innych wspólników, którzy tego nie zrobili.
Kiedy warto założyć spółkę jawną?
Spółka jawna będzie dobrym rozwiązaniem dla osób, które pracują w jednej branży. Dodatkowo dobrze, aby wykonywana przez nie działalność cechowała się niskim stopniem ryzyka. Spółki jawne to zazwyczaj małe lub średnie przedsiębiorstwa.
Zakładanie spółki jawnej
Nie ma możliwości, aby założyć jednoosobową spółkę jawną. W takiej spółce musi być co najmniej dwóch wspólników. Mogą nimi zostać osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (na przykład spółki osobowe prawa handlowego: spółka jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna).
Sposoby na powstanie spółki jawnej
Spółka jawna może powstać na dwa sposoby:
- pierwotny – utworzenie spółki jawnej, jako nowego podmiotu;
- następczy – powstanie spółki jawnej na skutek przekształcenia spółki cywilnej.
Dwa kroki do założenia spółki jawnej
Aby założyć spółkę jawną, należy podpisać umowę spółki w formie pisemnej lub przy wykorzystaniu gotowego wzorca elektronicznego umieszczonego w systemie S24. Kolejnym krokiem jest dokonanie wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Obecnie spółkę można zarejestrować wyłącznie w sposób elektroniczny za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych lub portalu S24. Jeśli wybierzesz portal S24, to będziesz mógł wykorzystać jedynie gotowy wzorzec umowy spółki.
Za moment utworzenia spółki jawnej uznaje się chwilę rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Wpis do KRS daje spółce możliwość prowadzenia działalności oraz bycia podmiotem praw i obowiązków. Po rejestracji spółka otrzymuje własne numery: NIP (numer identyfikacji podatkowej), KRS oraz REGON (numer w rejestrze Głównego Urzędu Statystycznego).
Pierwsze kroki po założeniu spółki jawnej
Po dokonaniu wpisu spółki jawnej do KRS należy sprawdzić, czy spółka widnieje w rejestrze oraz, czy wszystkie dane zostały podane prawidłowo. Można to zrobić za pośrednictwem eKRS. Po dokonaniu rejestracji należy:
- złożyć zgłoszenie o danych uzupełniających do urzędu skarbowego właściwego dla adresu rejestracji spółki – formularz NIP-8;
- założyć dla spółki firmowy rachunek bankowy.
Warto wiedzieć, że nowo założonej spółki jawnej nie trzeba zgłaszać do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jako płatnika składek. Zgłoszenie to zostanie dokonane automatycznie przez KRS i urząd skarbowy.
Zakładanie spółki jawnej przez spółkę cywilną
Nie ma możliwości, aby wspólnikiem spółki jawnej była spółka cywilna, ponieważ ta nie posiada podmiotowości prawnej. Można natomiast przekształcić spółkę cywilną w spółkę jawną, co jest często stosowaną praktyką. Ten rodzaj powstania spółki jawnej nazywany jest następczym.
Spółka cywilna może zostać przekształcona w spółkę jawną po spełnieniu 3 warunków:
- jeśli wspólnicy spółki cywilnej podejmą decyzję w formie uchwały o przekształceniu;
- jeśli umowa spółki cywilnej zostanie dostosowana do przepisów o umowie spółki jawnej;
- jeśli wszyscy wspólnicy zgłoszą przekształcenia spółki do KRS.
Spółce jawnej, która została przekształcona ze spółki cywilnej, przysługiwać będą wszystkie prawa i obowiązki, które wcześniej należały do spółki cywilnej, a więc podmiot ten pozostanie podmiotem wszelkich wcześniejszych pozwoleń, zezwoleń, koncesji oraz ulg. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy umowy wspomnianych uprawnień mówią inaczej.
Nowo powstała spółka zachowa dotychczasowy numer REGON, numer NIP oraz prawo do rozliczenia podatku VAT.
Jak przebiega przekształcenie spółki komandytowej w jawną
Jednym ze sposobów utworzenia spółki jawnej jest przekształcenie w nią spółki komandytowej. Dzieje się to na skutek sukcesji uniwersalnej, a więc wejścia w ogół praw i obowiązków.
Umowa spółki jawnej
Umowa spółki jawnej to element niezbędny przy zakładaniu spółki jawnej. W umowie takiej powinny znaleźć się informacje o:
- oznaczeniu spółki jawnej – jej firmie;
- wspólnikach spółki jawnej ze wskazaniem ilości i rodzaju udziałów, jakie oni wnoszą;
- przedmiocie działalności spółki wyrażonym zgodnie z klasyfikacją PKD;
- ewentualnym czasie trwania spółki jawnej.
Aby umowa była ważna, musi zostać podpisana przez wszystkich wspólników spółki, ich reprezentantów lub pełnomocników.
Firma spółki jawnej
Bardzo ważnym elementem umowy spółki jawnej jest jej firma. Jest to oznaczenie spółki, a więc nazwa, pod którą spółka prowadzi swoją działalność i występuje w obrocie handlowym. W przypadku spółki jawnej firma nie może przyjąć w pełni dowolnej postaci. Obowiązkowo powinno znaleźć się w niej co najmniej nazwisko (kiedy wspólnikiem jest osoba fizyczna) lub pełna nazwa (w przypadku, gdy wspólnikiem jest inna spółka) jednego ze wspólników
Kto płaci ZUS w spółce jawnej?
W spółce jawnej sama spółka jest płatnikiem składek ZUS, ale płatnikami są również wszystkie osoby fizyczne będące wspólnikami. Zgłoszenie spółki odbywa się automatycznie, ale wspólnicy powinni zgłosić się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych samodzielnie.
Wspólnicy spółki jawnej będący osobami fizycznymi, powinni samodzielnie zarejestrować się w ZUS, jako płatnicy składek i przekazać do organu podatkowego następujące dokumenty:
- formularz ZUS ZFA – zgłoszenie płatnika składek, na którym znajdują się następujące dane: numer PESEL, NIP i/lub REGON;
- formularz ZUS ZUA – zgłoszenie wspólnika jako osobę objętą ubezpieczeniami społecznymi;
- formularz ZUS ZZA – zgłoszenie o objęciu wyłącznie ubezpieczeniem zdrowotnym.
Jaki podatek dochodowy płaci spółka jawna?
Spółka jawna, której wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne, nie jest podatnikiem podatku dochodowego CIT. Podatnikami podatku dochodowego są poszczególni wspólnicy, którzy zobowiązani są do opłacania podatku dochodowego od osób fizycznych. Dochody z tytułu posiadania udziałów w spółce traktowane są, jako dochody z prowadzenia działalności gospodarczej.
Każdy ze wspólników rozlicza dochody proporcjonalnie do przysługującego mu udziału w zyskach. Wspólnicy będący osobami fizycznymi.mogą rozliczać się z fiskusem zgodnie ze skalą podatkową, podatkiem liniowym lub w sposób ryczałtowy. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych można wybrać jedynie w przypadku, kiedy tę formę zastosują wszyscy wspólnicy.
W standardowych sytuacjach spółki jawne nie są podatnikami podatku dochodowego CIT. Stają się nimi wyłącznie, kiedy mają siedzibę lub zarząd w Polsce i co najmniej jednym ze wspólników nie jest osoba fizyczna, a jednocześnie spółka przed rozpoczęciem roku obrotowego nie złoży informacji o podatku CIT oraz podatnikach podatku PIT posiadających prawo do udziału w zyskach.
Jak się rozlicza spółka jawna?
Spółka jawna posiada obowiązek prowadzenia pełnej księgowości, jedynie w sytuacji, kiedy przychody netto spółki w danym roku przekroczą równowartość w złotówkach 2 milionów euro lub kiedy co najmniej jednym ze wspólników w spółce jest osoba prawna.
Jeśli nie zachodzi żadna z powyżej wskazanych przesłanek, to spółka jawna może prowadzić ewidencję księgową w postaci:
- podatkowej księgi przychodów i rozchodów;
- pełnych ksiąg rachunkowych;
- ewidencji przychodów – jedynie w sytuacji, kiedy wszyscy wspólnicy zdecydowali się na rozliczanie dochodów przy pomocy ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Przebieg likwidacji spółki jawnej
Spółka jawna może zostać rozwiązana w momencie upływu terminu, na jaki została zawarta i jaki został wskazany w umowie lub w chwili, kiedy wspólników przestaje wiązać dążenie do celu, jakim jest wspólne prowadzenie przedsiębiorstwa. Zakończenie działalności spółki jawnej powinno wiązać się z podsumowaniem prowadzonej działalności oraz rozliczeniem zysków i strat poniesionych przez spółkę.
Zgodnie z paragrafem 1 artykułu 58 kodeksu spółek handlowych, spółkę jawną można rozwiązać na skutek:
- zaistnienia przyczyn przewidzianych w umowie spółki;
- jednomyślnej uchwały wszystkich wspólników;
- ogłoszenia upadłości spółki;
- śmierci jednego ze wspólników lub ogłoszenia jego upadłości;
- wypowiedzenia umowy spółki przez jednego ze wspólników lub jego wierzyciela;
- prawomocnego orzeczenia sądu.
Spółka jawna – wady i zalety
Każda forma prowadzenia działalności posiada swoje wady i zalety. Ich znajomość daje możliwość dokonania właściwego wyboru rodzaju zakładanego przedsiębiorstwa. Wśród zalet spółki jawnej należy wymienić przede wszystkim:
- tanią i prostą rejestrację spółki;
- brak konieczności sporządzania umowy w formie aktu notarialnego oraz dużą swobodę w kształtowaniu wyglądu umowy;
- posiadanie podmiotowości prawnej;
- brak ustawowej minimalnej wysokości wkładów własnych wspólników;
- brak podwójnego opodatkowania;
- dowolność co do formy prowadzonej księgowości;
- możliwość reprezentowania spółki przez każdego ze wspólników.
Do wad spółki jawnej najczęściej zalicza się:
- nieograniczoną odpowiedzialność wszystkich wspólników za zobowiązania spółki;
- konieczność odprowadzania przez wspólników będących osobami fizycznymi składek ZUS;
- konieczność dokonania wpisu spółki do KRS.
Czym się różni spółka jawna od spółki cywilnej?
Istnieje sporo różnic pomiędzy spółką jawną oraz spółką cywilną. Pierwszą z nich jest cel prowadzenia spółki. W przypadku spółki jawnej cel ma charakter czysto biznesowy – spółka zakładana jest dla osiągnięcia zysków. Przy spółkach cywilnych celem może być zysk, ale również zrealizowanie wspólnego przedsięwzięcia.
Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej. Spółka jawna ją posiada. Oznacza to, że spółka jawna traktowana jest jako osobny podmiot, z którym kontrahenci mogą zawierać umowy. To podmiot praw i obowiązków.
Kolejna różnica dotyczy konieczności dokonania wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Spółka jawna musi znaleźć się w tym rejestrze. W przypadku spółki cywilnej nie ma takiego obowiązku.
Ostatnia różnica dotyczy majątku spółki. Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej, a więc nie może mieć wyodrębnionego majątku. Oznacza to, że majątek spółki jest współwłasnością wszystkich wspólników. W spółce jawnej każdy ze wspólników posiada określony udział w majątku spółki.
Podsumowując, spółka jawna to chętnie wybierana przez przedsiębiorców forma prowadzenia działalności gospodarczej. To dobre rozwiązanie w przypadku niewielkich biznesów obarczonych niskim ryzykiem straty. Założenie spółki jawnej poleca się zwłaszcza osobom pracującym w jednej branży i mającym do siebie spore zaufanie.
