Jak działa ZUS? Każdy z nas ma styczność z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Poznaj jego historię. Sprawdź, jak działa. Jakie są rodzaje składek ZUS?

Nazwę Zakład Ubezpieczeń Społecznych słyszał zapewne każdy pracujący Polak. Bez względu na to, czy jest to osoba zatrudniona na etacie, czy przedsiębiorca prowadzący własną działalność gospodarczą. Jak działa ZUS?

Historia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Instytucja powstała w czasach II Rzeczypospolitej, na mocy ustawy z 28 marca 1933 roku o ubezpieczeniach społecznych. Już rok później, w 1934 roku, instytucja rozpoczęła swoje funkcjonowanie. Aktem wykonawczym, który nadał ZUS-owi duże kompetencje, było rozporządzenie prezydenta RP z 24 października 1934 roku.

Jak działał ZUS w tych czasach? W swoich początkach Zakład Ubezpieczeń Społecznych składał się z pięciu różnych filarów: Izby Ubezpieczeń Społecznych, Zakładu Ubezpieczenia na wypadek chorób, Zakładu ubezpieczenia od wypadków, Zakładu Ubezpieczeń pracowników umysłowych oraz Zakładu Ubezpieczenia Emerytalnego Robotników.

Po dekadzie od zakończenia II Wojny Światowej, w 1955 roku, podjęto decyzję o likwidacji ZUS-u. Instytucja została zastąpiona upartyjnionym komitetem. Ten stan rzeczy nie przetrwał jednak długo. Na mocy ustawy z 1960 roku, ZUS został reaktywowany i od tego czasu – mimo wielu zmian ustrojowych – wciąż jest obecny w polskim porządku prawnym.

CZYTAJ TAKŻE: Praca za granicą. Gdzie Polacy wyjeżdżają?

Jak działa ZUS?

Najważniejszą rolą instytucji jest oczywiście egzekucja przepisów o ubezpieczeniach społecznych. W tym miejscu można wskazać na takie kompetencje organu, jak stwierdzanie i ustalanie obowiązku świadczeń czy ustalanie tego, czy dana osoba nabywa już uprawnienia do otrzymywania określonych świadczeń. Na przykład emerytalnych, rentowych czy wypadkowych.

ZUS musi też prowadzić rozliczenia z płatnikami składek, a także prowadzić indywidualne konta osób tam ubezpieczonych. Ważną kompetencją organu jest też orzecznictwo w sytuacji, kiedy trzeba ustalić uprawnienia dla świadczeń na przykład dla osób, które straciły zdolność do wykonywania pracy w wyniku wypadku lub choroby.

ZUS wystawia też legitymacje emeryta i rencisty, a także rozdysponowuje środki z Funduszu Alimentacyjnego. Zgodnie z ustawą, która reguluje działalność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, instytucja zobligowana jest też do popularyzacji wiedzy o ubezpieczeniach społecznych oraz wydawania własnego biuletynu informacyjnego.

Jakie są rodzaje składek w ZUS?

W polskim porządku prawnym nie istnieje jednolity model składki, jaki pobierałby ZUS. Wyróżniamy składki:

• emerytalne,
• rentowe,
• chorobowe,
• wypadkowe.

Co warto podkreślić, w większości przypadków ich opłacanie jest obowiązkowe. Takie zasady dotyczą na przykład składki rentowej i emerytalnej.

W ramach struktury Zakładu Ubezpieczeń Społecznych trzeba też wskazać na przekazywanie składki zdrowotnej do Narodowego Funduszu Zdrowia, a także na dystrybuowanie składek, które później trafiają do wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy, skąd są wydawane już bezpośrednio zainteresowanym stronom.

Jakie są stopy procentowe w ZUS na 2021 rok?

Stopy procentowe w tej instytucji nie mają charakteru stałego. To właśnie dlatego z roku na rok zmieniają się (i przeważnie rosną) kwoty, jakie przedsiębiorcy muszą odprowadzać do ZUS-u, by ubezpieczyć zarówno siebie, jak i zatrudnione w firmie osoby.

Największe jest obciążenie emerytalne. Za 2021 rok wynosi ono aż 19,52% podstawy wymiaru składki. Drugie pod kątem wysokości świadczenie to ubezpieczenie rentowe, na które płacimy 8% od podstawowej wysokości wymiaru składki.

Chorobowe „kosztuje nas” 2,45% od podstawy, a wysokość ubezpieczenia wypadkowego zależy od branży, w jakiej działa nasza firma. W zależności od kodów PKD może ono wahać się od 0,4 do nawet 8,12%. Warto podkreślić też, że na wysokość ubezpieczenia wypadkowego wpływa liczba zgłoszonych przez płatnika wypadków w roku poprzedzającym.

Jakie są zasady finansowania składki?

Połowa składki emerytalnej (9,76%) jest opłacana przez ubezpieczonego (czyli pracownika), a druga połowa przez pracodawcę. Składka rentowa ma inne zasady finansowania. Tutaj 1,5% płaci instytucja nas zatrudniająca, a aż 6,5% opłacamy sobie samodzielnie.

Warto pamiętać też o tym, że samodzielnie „zrzucamy się” na swoją składkę chorobową oraz na składkę wypadkową. Mało osób zdaje sobie z tego sprawę, jednak obowiązujący w naszym kraju system świadczeń, którym zarządza ZUS, jest skonstruowany właśnie w taki sposób.

Jak działa ZUS? Czy mogę zrezygnować z ubezpieczenia?

Niektóre świadczenia są obowiązkowe i nie wolno z nich zrezygnować. Ustawodawca nieco inaczej podszedł do ubezpieczenia chorobowego. W niektórych sytuacjach można z niego zrezygnować, jednak jeśli nie mamy prywatnego ubezpieczyciela, może to być dla nas nieopłacalne. Dlaczego?

Z formalnego punktu widzenia rezygnacja z ubezpieczenia chorobowego pozbawia nas prawa do otrzymywania takich świadczeń jak zasiłki chorobowe oraz zasiłek macierzyński. Samozatrudnieni finansują swoje składki w całości, co wynika z tego, że są oni jednocześnie właścicielami działalności oraz zatrudnionymi tam osobami.

W ciągu kilku pierwszych lat – dzięki programowi Ulga Na Start i Mały ZUS+ obciążenie składkami jest niższe, jednak – analogicznie – będziemy mieli odpowiednio niższą emeryturę w przyszłości.

Wielu przedsiębiorców zastanawia się jak nie płacić ZUS. Czy uniknięcie płacenia składek jest możliwe? Postanowiliśmy poszukać zgodnych z prawem sposobów na to, by płacić niższy ZUS.

Niezależnie od tego, czy twoja jednoosobowa działalność gospodarcza zarabia, czy nie, zawsze zapłacisz składkę ZUS. Ale czy na pewno? Ze względu na COVID część branż skorzystała z umorzenia części składek ZUS, co w pewien sposób zmniejszyło obciążenia finansowe. Sprawdź, jak nie płacić ZUS.

Jak nie płacić ZUS? Umowa o dzieło

Skoro ZUS jest zbędnym wydatkiem i nie wiesz, czy będziesz w stanie go ponosić, możesz spróbować realizować usługi na podstawie umowy o dzieło. Takie umowy wciąż nie wymagają rozliczania od nich składek ZUS. Trzeba jednak pamiętać, że nie wszystkie czynności można „podciągnąć” pod umowę o dzieło.

Najczęściej korzystają z tego artyści, wolni strzelcy czy ci, których pracę można zakwalifikować jako dzieło. Musi ono być niepowtarzalne i jedyne w swoim rodzaju. Oznacza to ni mniej, ni więcej, że murarzowi trudno będzie wykonywać swoje zadania w ramach umowy o dzieło. Warto więc sprawdzić, czy to, co aktualnie robisz, da się wykonywać z wykorzystaniem umowy o dzieło.

Jak nie płacić ZUS? Działalność nierejestrowana czyli działalność gospodarcza bez składek ZUS

Działalność nierejestrowana to model „firmy na próbę”. Jeśli chcesz sprawdzić swój model biznesowy, możesz sprzedawać produkty lub usługi, nie zgłaszając tego do żadnego urzędu, a co za tym idzie, nie musisz płacić składek ZUS.

Jak nie płacić ZUS, prowadząc działalność gospodarczą? Żeby móc prowadzić działalność w formie nierejestrowanej, trzeba spełnić określone wymagania.

Przede wszystkim taki by przychód z takiej działalności nie był wyższy niż połowa minimalnego wynagrodzenia. Dodatkowo przez ostatnie 5 lat nie można wykonywać żadnej innej działalności gospodarczej.

CZYTAJ TAKŻE: Jednoosobowa działalność gospodarcza jest lepsza od spółki? 10 argumentów, które to potwierdzają

Jak płacić mniejszy ZUS jako przedsiębiorca? Ulga na ZUS

W przypadku bardziej skomplikowanych projektów, w których przychody przekroczą połowę miesięcznego wynagrodzenia, trzeba będzie zarejestrować działalność gospodarczą. W tym przypadku mamy szansę, by nie płacić ZUS przynajmniej przez pół roku.

Jeśli zakładasz działalność po raz pierwszy albo od zakończenia ostatniej działalności minęło więcej niż 5 lat, możesz skorzystać z takiego sposobu rozliczania ZUS. Istotne jest jednak to, że nie możesz założyć działalności i świadczyć usług dla obecnego pracodawcy. Inaczej na rynku mielibyśmy jeszcze więcej samozatrudnionych.

Warto pamiętać, że ulga na ZUS jest dobrowolna. Jeśli z niej skorzystasz, a co za tym idzie, nie będziesz płacił składek, nie jesteś objęty ubezpieczeniem społecznym. Będziesz mógł korzystać jedynie z usług medycznych. Wystarczy zgłosić się do ubezpieczenia zdrowotnego i opłacać składki z tego tytułu.

Jak nie płacić ZUS? Inkubator przedsiębiorczości

Na rynku istnieją inkubatory przedsiębiorczości. To organizacje „użyczające” swojej osobowości prawnej tak by początkujący przedsiębiorca mógł np. nie płacić ZUS-u. Formalnie w największym uproszczeniu polega to na tym, że przedsiębiorca współpracuje z Inkubatorem i poprzez ten podmiot wystawia faktury kontrahentom.

Sam rozlicza się z inkubatorem na podstawie umowy zlecenie lub umowy o dzieło. Warto to jednak dokładnie policzyć. Umowa zlecenie wymaga rozliczenia od niej składki ZUS, umowa o dzieło na razie takiego obowiązku nie narzuca, ale nie można jej zastosować dla wszystkich rodzajów aktywności.

Jak nie płacić ZUS? Spółka z o.o.

Załóż spółkę z o.o., nie zapłacisz ZUS. To jedno z haseł zachęcających do tej formy prowadzenia biznesu. Oczywiście założenie spółki jest w pełni legalne, można też zupełnie zrezygnować z opłacania ZUS, także legalnie.

Dla biznesów uzyskujących przychody nieregularnie, czyli takich, które dopiero startują, faktyczna oszczędność na składkach ZUS będzie spora. Warto jednak pamiętać, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to również wyższe koszty formalne (np. konieczność prowadzenia pełnej księgowości) i inny niż w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej sposób rozliczania podatków dochodowych.

Pamiętaj również, że niepłacenie ZUS w przypadku spółki z o.o. możliwe jest tylko wtedy gdy spółka ma co najmniej dwóch wspólników i spółka nie zatrudnia nikogo na umowie wymagającej odprowadzania składek. Wynika to z Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

CZYTAJ TAKŻE: Najlepsze aplikacje i programy do obliczania czasu pracy

Jak nie płacić ZUS? Etat i jednoosobowa działalność gospodarcza

Jest jeszcze jeden sposób na oszczędność ZUS-u. Jeśli pracujesz na etacie, czyli jesteś zatrudniony na podstawie umowy o pracę i zarabiasz przynajmniej minimalną krajową, to jeśli dodatkowo otworzyć działalność gospodarczą, nie będziesz musiał od działalności płacić ZUS.

Jest tu mały wyjątek. Zawsze zapłacisz składkę zdrowotną. W związku z tym koszty ZUS-u liczonych dla jednoosobowej działalności będą nie wyższe niż 350-400 zł, czyli tyle ile wynosi składka zdrowotna.

Jak nie płacić ZUS? Spółdzielnia socjalna

Spółdzielnia socjalna może być sposobem na to, by nie płacić ZUS. Formalnie najłatwiej porównać ją do spółki z o.o. Bo tak jak ona, spółdzielnia socjalna ma osobowość prawną. Spółdzielnia może prowadzić działalność gospodarczą, ale wszelkie pożytki z niej mogą być przeznaczone wyłącznie na cele statutowe. Spółdzielnię socjalną mogą założyć np. osoby wychodzące z kryzysu bezdomności, czy niepełnosprawni.