Ważnym elementem prowadzenia działalności gospodarczej jest ewidencja księgowa. Dzięki niej można nie tylko ustalić podstawę opodatkowania, ale także – co jest równie ważne – poznać kondycję finansową firmy. Jednym z ważnych źródeł informacji jest rachunek zysków i strat, określany również jako tzw. rachunek wyników. Jak się sporządza ten dokument i jakie informacje na temat spółki można dzięki temu poznać?
Spis treści
Czym jest rachunek zysków i strat?
Wydaje się, że już sama nazwa tego dokumentu dobrze pokazuje, czym jest rachunek zysków i strat. Dokument ten daje nam informacje na temat przychodów i kosztów w danym przedsiębiorstwie.
| Kategoria finansowa | Definicja z ustawy o rachunkowości | Komentarz |
| Koszt | „uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych […], które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru […]” | Koszty ponoszone w związku z prowadzoną działalnością biznesową |
| Przychód | „uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych […], które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru […]” | Przychody, które są efektem ponoszonych nakładów i kosztów |
Źródło: opracowanie własne, ustawa o rachunkowości.
W rachunku wyników zestawia się przychody i koszty w trzech różnych przekrojach – są one następujące:
- działalność podstawowa – ujmuje się tu wpływy i wydatki związane z codziennym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Zalicza się tu np. przychody ze sprzedaży towarów, koszty wytworzenia produktów, amortyzację, wynagrodzenia, koszty usług obcych, opłaty za energię itp. Więcej na ten temat powiemy w dalszej części tekstu;
- pozostała działalność operacyjna – wpływy i wydatki związane jedynie pośrednio z funkcjonowaniem firmy. Są to transakcje, które dotyczą danej spółki, ale nie głównego przedmiotu jej działalności. Przykładowo, zalicza się tu przychody z tytułu sprzedaży maszyn czy innych środków trwałych oraz koszty z tym związane. Gdyby jednak była to firma, która zajmuje się handlem maszynami, to wpływy i wydatki z tym związane zaliczalibyśmy do działalności podstawowej;
- działalność finansowa – koszty i przychody związane z wypłatą oraz otrzymywaniem dywidend, różnicami kursowymi czy aktualizacją wyceny inwestycji.
Po zestawieniu wszystkich przychodów i kosztów uzyskuje się zysk brutto. Obliczona w ten sposób wartość to podstawa opodatkowania podatkiem dochodowym. Po odjęciu podatku uzyskujemy zysk netto.
Rachunek zysków i strat to najważniejszy – obok bilansu jest – element sprawozdania finansowego. Ujmuje się w nim koszty i przychody z danego okresu czasowego – zazwyczaj dwunastu miesięcy.
Rachunek wyników nie tylko pokazuje, jaka jest wysokość podatku dochodowego i zysku. Wartości przychodów i kosztów można wykorzystać do analizy finansowej spółki (w tym szczególności poziomu rentowności).
Rachunek zysków i strat można przygotowywać na dwa różne sposoby. Różnią się one między sobą sposobem, w jaki prezentuje się działalność podstawową operacyjną. W związku z tym wyróżniamy wariant porównawczy oraz kalkulacyjny.
Rachunek zysków i strat – wariant porównawczy
W wariancie porównawczym koszty działalności podstawowej dzielimy według rodzajów. Jakie są to koszty? Podstawowy opis znajdziecie w tabeli – w księgowości są to konta zespołu 4, potocznie określane jako czwórki:
| Koszt w wariancie porównawczym | Krótki opis |
| Amortyzacja | Odpisy amortyzacyjne środków trwałych |
| Zużycie materiałów i energii | Zużycie energii elektrycznej, paliwa, opakowań itp. |
| Usługi obce | Usługi w postaci np. zewnętrznej księgowości, transportu towarów, obsługi bankowej, wynajmu sprzętu budowlanego itp. |
| Podatki i opłaty, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia | Takie obciążenia publicznoprawne jak np. podatki: od nieruchomości, środków transportowych czy akcyzowe. Oprócz tego kosztem podstawowym są również wydatki na szkolenia BHP, szkolenia pracownicze itp. |
| Wynagrodzenia | Wynagrodzenia pracownicze |
| Pozostałe koszty rodzajowe | Są to np. koszty podróży służbowych czy składki na ubezpieczenia majątkowe |
Źródło: opracowanie własne
Rachunek zysków i strat – wariant kalkulacyjny
Mniej rozbudowana (ale niekoniecznie prostsza!) jest ewidencja kosztów działalności podstawowej w oparciu o wariant kalkulacyjny. Są to koszty w układzie funkcjonalnym, czyli konta zespołu 5. Wśród nich wyróżnia się:
- koszty sprzedanych produktów – dzieli się je na bezpośrednie (zużycie materiałów, wynagrodzenia) oraz pośrednie (takie, których nie można bezpośrednio przyporządkować do jednostki produktu; mogą być to np. koszty energii czy ogrzewania budynku);
- wartość sprzedanych towarów i materiałów;
- koszty sprzedaży – związane np. z transportem czy ubezpieczeniem towaru;
- koszty ogólnego zarządu (płace dla administracji, utrzymanie biura, zarządzanie przedsiębiorstwem, ochrona obiektu, konserwacja powierzchni itp.).
Kto sporządza rachunek zysków i strat?
O tym, kto sporządza rachunek zysków i strat, decyduje ustawa o rachunkowości. Zobowiązane są do tego m.in. następujące podmioty:
- spółki handlowe, w tym m.in. spółki akcyjne oraz spółki z o.o.,
- pozostałe podmioty, jeżeli ich przychody za poprzedni rok nie przekroczyły równowartości 2 mln euro.
Oprócz tego nic nie stoi na przeszkodzie, by księgi rachunkowe prowadziły pozostałe podmioty. W takiej sytuacji sporządzenie rachunku zysków i strat również będzie konieczne (wraz z bilansem czy rachunkiem przepływów pieniężnych).
Sposoby sporządzania rachunku zysków i strat w Polsce
Jeśli wpiszesz w wyszukiwarce internetowej takie hasła jak np. „rachunek zysków i strat wzór”, „rachunek zysków i strat wariant porównawczy Excel”, z łatwością znajdziesz arkusze kalkulacyjne do wypełnienia. Rzecz jasna, profesjonalni księgowości działają w oparciu o systemy komputerowe, które przygotowują sprawozdanie finansowe, w tym także rachunek wyników, na podstawie zapisów księgowych.
Więcej przeczytasz w kategorii Koszty.
