Zatory płatnicze to częsty powód utraty płynności przez firmy, przede wszystkim mikro i z sektora MŚP. Są jednak sposoby, żeby z nimi walczyć, a nowe narzędzia dla przedsiębiorców dała nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Co wprowadza ustawa antyzatorowa? Sprawdzamy, o czym powinien pamiętać zapobiegliwy przedsiębiorca.
Spis treści
Ustawa antyzatorowa. Czym są zatory płatnicze?
Zatory płatnicze (inaczej opóźnienia płatnicze), to sytuacja, w której przedsiębiorca wierzyciel nie otrzymuje na czas płatności od swojego kontrahenta za dostawę dobra lub usługi.
Nadmierne opóźnienie powstaje w sytuacji kiedy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości wymagalnych świadczeń pieniężnych niespełnionych i spełnionych po terminie wyniesie co najmniej 2 miliony złotych.
Opóźnienia prowadzą do kumulowania się zadłużeń i grożą przedsiębiorstwu utratą płynności finansowej. Zatory destrukcyjnie wpływają na zdolność firmy do regulowania swoich własnych zobowiązań na czas oraz utrudniają inwestowanie w rozwój. Ustawa antyzatorowa ma im przeciwdziałać.
Jak walczyć z zatorami płatniczymi?
Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych obowiązuje od 2013 roku. Ustawa antyzatorowa wierzycielom dała m.in. prawo do rekompensaty za koszty odzyskiwania należności (40, 70 i 100 euro, w zależności od wartości świadczenia pieniężnego) oraz zwrot kosztów odzyskiwania należności przewyższających rekompensatę.
Pakiet nowych rozwiązań przyniosła nowelizacja ustawy antyzatorowej, która weszła w życie 1 stycznia 2023 roku. Najważniejsze zmiany przedstawimy poniżej.
Ustawa antyzatorowa. Terminy zapłaty
Termin płatności zawarty w umowie nie może, co do zasady, przekroczyć 60 dni od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku. Podmiot publiczny (z wyjątkiem leczniczych) ma termin 30 dni.
Strony mogą zgodzić się w umowie na termin przekraczający 60 dni, pod warunkiem że ustalenie to nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela, z wyłączeniem sytuacji, w której dłużnikiem jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem mikroprzedsiębiorca, mały lub średni przedsiębiorca.
Jeżeli termin został przekroczony, to wierzycielowi przysługują odsetki (16,75%). Wierzyciel może wypowiedzieć lub odstąpić od umowy, jeżeli termin zapłaty przekroczył 120 dni.
Co zmieniła nowelizacja ustawy antyzatorowej?
Zmiana przepisów ma ograniczyć zatory poprzez wprowadzenie zmian w praktykach płatniczych oraz umożliwiając skuteczne karanie w przypadku opóźniania płatności poza uzgodnionym lub akceptowalnym terminem. Ustawodawca chce, żeby nowe przepisy poprawiły płynność finansową przedsiębiorstw, przede wszystkim z sektora MŚP. Nowelizacja ma chronić mniejsze firmy w relacji z dużymi.
Kolejny cel, to bardziej efektywne postępowania w przypadku nadmiernych opóźnień płatności.
Główne zmiany wprowadzone przez nowelizację ustawy antyzatorowej:
- doprecyzowanie i uproszczenie obowiązku sprawozdawczego o praktykach płatniczych – nowe przepisy:
- wydłużyły termin na składanie sprawozdań;
- przedsiębiorcy muszą podawać tylko wartość świadczeń, w przypadku których przekroczyli termin płatności;
- świadczenia mają być podzielone na: nie więcej niż 5 dni, 6–30 dni, 31–60 dni, 61–120 dni, więcej niż 120 dni;
- zniesiono obowiązek raportowania o świadczeniach pieniężnych związanych z działalnością ubezpieczeniową i reasekuracyjną;
- obowiązek sprawozdawczy nie dotyczy już spółek wchodzących w skład podatkowych grup kapitałowych;
- przedsiębiorca musi złożyć korektę jeżeli, w co najmniej jednej pozycji sprawozdania dane zmieniły się o przynajmniej 10% wartości.
- zmiana zasad prowadzenia postępowań w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych – nowelizacja przewidziała bardziej elastyczne zasady karania w przypadku opóźnionych płatności. Firmy będą znały maksymalną wysokość kary, jaką mogą ponieść, a jednocześnie dostaną szansę na obniżenie tej kary poprzez działania naprawcze;
- uprawnienie do niedochodzenia rekompensaty agencjom wykonawczym – jeżeli kwota rekompensaty jest równa świadczeniu pieniężnemu albo większa od tego świadczenia;
- obowiązek składania oświadczenia o statusie dla dużych przedsiębiorców – dotyczy wszystkich dużych przedsiębiorców, nie tylko tych będących dłużnikami;
- zakaz lub ograniczenie postanowień umownych w transakcjach handlowych – dotyczy postanowień umownych, które uniemożliwiają lub utrudniają przelew wierzytelności w przeterminowanych transakcjach handlowych, w których wierzycielem jest MŚP, a dłużnikiem duży przedsiębiorca. Małe i średnie firmy mogą zbyć wierzytelności jeżeli zapłata nie nastąpiła w terminie zapisanym w umowie, a jeżeli tego terminu w umowie nie określono – od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego;
- wysokość kary zależy m.in. od wartości świadczeń i trwania (liczby dni) zatoru.
Zmiany w raportowaniu
Raportowanie ma zapewnić większą przejrzystość, a mniejszym firmom dać wgląd w politykę płatniczą kontrahentów.
Przypomnijmy: podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych (CIT), u których wartość przychodu uzyskana w roku podatkowym zakończonym w roku kalendarzowym poprzedzającym rok podania indywidualnych danych podatników do publicznej wiadomości, przekroczyła równowartość 50 mln euro, muszą złożyć sprawozdanie o terminach zapłaty do 30 kwietnia każdego roku (przed nowelizacją był to 31 stycznia).
Przedsiębiorstwa, które zostały wskazane w zestawieniu publikowanym przez ministra finansów, mają czas na złożenie sprawozdania do 30 września roku, za który składane jest sprawozdanie.
Wezwanie miękkie
Prezes UOKiK może stosować tzw. wezwanie miękkie, czyli wezwać przedsiębiorcę do złożenia wyjaśnień bez wszczynania formalnego postępowania. Od ukarania przedsiębiorcy może odstąpić tylko jeśli do zatoru doszło w wyniku działania siły wyższej. Przed nowelizacją powodem odstąpienia od kary była sytuacja, w której dana firma też była ofiarą opóźnień płatniczych.
