Podatki to nieodłączny element naszego życia niezależnie od tego, czy jesteśmy pracownikami, zleceniobiorcami lub przedsiębiorcami. Rozumiane jako przymusowe, powszechne i przewidziane prawem zobowiązania pieniężne wobec państwa, są dzielone według różnych kryteriów. Jednym z nich jest podział na podatki pośrednie i bezpośrednie. Czym one są?
Spis treści
Czym są podatki pośrednie? VAT
Podatki pośrednie to opłaty nałożone na dobra i usługi podczas ich obrotu, co oznacza, że to finalni klienci ponoszą obciążenie podatkowe.
Podatki pośrednie i bezpośrednie różnią się możliwością przeniesienia ciężaru podatku. Podatek pośredni może być przerzucany na nabywców jeszcze na etapie zawierania transakcji. Osoba, która formalnie odprowadza podatek do urzędu skarbowego, niekoniecznie ponosi faktyczny ekonomiczny ciężar tego obciążenia. W praktyce ciężar ten ponosi więc nabywca.
Jednym z najważniejszych podatków pośrednich jest VAT. Aktualnie w Polsce jest obowiązek stosowania następujących stawek VAT: 23%, 8% oraz 5%:
- stawka 23% jest najwyższa. Dotyczy ona większości towarów i usług;
- stawka 8% obejmuje m.in. żywność, leki czy wybrane usługi hotelowe;
- stawka 5% jest stosowana dla wybranych produktów takich jak książki, czasopisma, niektóre lekarstwa oraz usługi gastronomiczne.
Dodatkowo stosuje się również stawkę VAT 0%, która dotyczy dostaw towarów wewnątrzwspólnotowych oraz eksportu towarów.
| Zgodnie z obowiązującymi przepisami przedsiębiorcy mają obowiązek obliczenia i pobrania VAT-u od swoich klientów, a następnie przekazania go do odpowiednich organów podatkowych. Jednak w rzeczywistości to klienci końcowi płacą ten podatek, bo jest on zawarty w cenie produktów i usług. |
Podatki pośrednie mają duże znaczenie z punktu widzenia gospodarki i codziennego życia obywateli. Wysokość podatków, zakres opodatkowania oraz sposób ich pobierania mają wpływ na takie czynniki jak na przykład:
- koszty produkcji,
- ceny produktów,
- decyzje inwestycyjne.
Tak rozumiane podatki pośrednie mogą wpływać na konkurencyjność różnych sektorów gospodarki i na zatrudnienie w poszczególnych branżach.
Podwyższone stawki podatku VAT mogą powodować nierówności dochodowe w społeczeństwie. Zwiększenie wysokości podatków może prowadzić do wzrostu cen podstawowych artykułów, co negatywnie rzutuje na osoby o niższych dochodach. To zjawisko może prowadzić do wzrostu nierówności dochodowych.
Podatki pośrednie pełnią ważną rolę w finansowaniu programów społecznych i infrastruktury państwa. Poprzez opodatkowanie poszczególnych towarów i usług państwo ma możliwość zbierania środków na:
- projekty publiczne,
- edukację,
- wojsko i służby porządkowe,
oraz wiele innych obszarów.
| Sposób rozliczania podatku VAT oznacza, że de facto to konsument ponosi koszty podatku. VAT jest pobierany stopniowo na kolejnych etapach produkcji przez podmioty dodające wartość. Przedsiębiorca rozlicza podatek na podstawie netto wartości sprzedaży, a jednocześnie ma prawo odliczyć podatek naliczony od zakupionych towarów i usług. Teoretycznie podatek VAT powinien być neutralny dla przedsiębiorcy, jeśli ten nie jest ostatecznym nabywcą korzystającym z danego towaru lub usługi. |
Inne przykłady podatku pośredniego to:
Czym są podatki bezpośrednie?
Podatki bezpośrednie są źródłem dochodu budżetu państwa, a także części dochodów jednostek samorządu terytorialnego.
Wprost wpływają na zarobki lub zasoby finansowe zarówno osób fizycznych, jak i instytucji. Wysokość podatku rośnie wraz ze wzrostem osiągniętego dochodu lub posiadanego majątku. W ramach podatków bezpośrednich można zastosować różne rozwiązania, w tym np.:
- podatek progresywny, w przypadku którego stawka podatkowa rośnie wraz z poziomem dochodu lub majątku;
- podatek liniowy, w którym stawka podatkowa pozostaje stała i nie zależy od wielkości dochodu lub majątku. Do tej kategorii zalicza się np. podatki: dochodowe (PIT 19%, CIT), przychodowe (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych) i majątkowe (podatek od nieruchomości).
Podatki dochodowe dotyczą zarówno osób fizycznych, jak i instytucji (w tym np. spółek z o.o. czy akcyjnych). Wśród tych zobowiązań można wyróżnić m.in. podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) oraz podatek dochodowy od osób prawnych (CIT).
Podatek PIT obejmuje dochody, jakie osiągnęły osoby fizyczne w danym roku podatkowym np. w ramach umowy o pracę czy umowy zlecenia. Z kolei podatek CIT płacą spółki kapitałowe oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Podstawę do obliczenia podatku stanowi dochód wyliczany na podstawie przychodów pomniejszonych o koszty ich uzyskania (KUP – koszty uzyskania przychodów).
Obecnie w Polsce stawka podatku:
- CIT wynosi 19%;
- PIT została ustalona na poziomie 12% oraz 32% (w zależności od dochodów) lub 19% w przypadku p. liniowego.
Inne podatki bezpośrednie to:
- podatek od spadków i darowizn,
- podatek od czynności cywilnoprawnych,
- podatek rolny,
- podatek leśny,
- podatek od nieruchomości,
- podatek od środków transportowych,
- podatek tonażowy,
- podatek od wydobycia niektórych kopalin.
Podatki pośrednie i bezpośrednie w świetle prawa
Podatki pośrednie i bezpośrednie są ściśle regulowane przez przepisy prawne. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich:
- ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1387 ze zmian.; dalej: u.p.d.f.),
- ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2019 r. po. 865 ze zmian.; dalej: u.p.d.p.),
- ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2022 poz. 931),
- ustawa z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. 2009 Nr 201 poz. 1540),
- ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. 2009 Nr 3 poz. 11).
W poszczególnych aktach prawnych porusza się m.in. takie kwestie jak na przykład:
- wysokość stawek podatkowych,
- stawki podatku,
- terminy płatności podatku,
- procedury, jakich przedsiębiorcy/osoby prywatne muszą dokonać w ramach rozliczeń podatkowych,
- rodzaje przychodów opodatkowanych,
- stawki i progi podatkowe,
- zwolnienia z podatku,
- okresy rozliczeniowe,
- kwalifikowalne koszty podatkowe, które pomniejszają wartość zobowiązania wobec fiskusa,
- zasady opodatkowania transakcji importu i eksportu,
- kwoty wolne od podatku oraz odliczeń podatkowych,
- ulgi podatkowe,
- możliwość przesunięcia ciężaru podatku na inny podmiot.
