VAT – najważniejsze informacje o podatku od usług i towarów

VAT to podatek pośredni wliczony w cenę towarów i usług. Obowiązek jego zapłaty dotyczy wszystkich, niezależnie od statusu zawodowego, wieku, czy sytuacji materialnej. Jego wysokość jest uzależniona od rodzaju produktu lub usługi, do których został doliczony. 

Podatek VAT po raz pierwszy pojawił się we Francji w 1954 roku. Do polskiego ustawodawstwa został wprowadzony w 1993 roku. Obecnie podatek VAT jest najbardziej dochodowym dla budżetu państwa rodzajem podatku. Wpływy z tego tytułu są porównywalne do sumy środków, jakie wpływają do budżetu z tytułu wszystkich innych podatków.

Podatek VAT to rodzaj podatku powszechnego i pośredniego. Jest on wliczony w cenę towarów i usług. Cechuje się wielofazowością oraz podziałem na różne rodzaje i stawki. Nie wszyscy przedsiębiorcy muszą być podatnikami VAT. W niektórych przypadkach podatek ten może podlegać odliczeniu. Chciałbyś wiedzieć więcej? Koniecznie przeczytaj nasz artykuł!

Czym jest podatek VAT? Co to znaczy VAT?

VAT to skrót od angielskiej nazwy „Value Added Tax”. Jest to podatek od towarów i usług, który zwykło się również określać podatkiem od wartości dodanej. VAT to podatek pośredni i powszechny. Oznacza to, że jest wliczony w cenę towarów i usług. Obowiązek jego płacenia mają wszyscy obywatele.

Podatek został skonstruowany tak, aby docelowo obciążał finalnego nabywcę towarów i usług, ale jednocześnie był podatkiem wielofazowym. Oznacza to, że obciąża przyrost wartości w każdej z faz obrotu gospodarczego. Podatek VAT nakłada się na każdą z transakcji sprzedaży, jednak w niektórych przypadkach podlega on odliczeniu.

Po co płacimy podatek VAT?

W Europe podatek VAT znany i powszechnie wykorzystywany jest już od prawie 70 lat. W Polsce pojawił się pod koniec lat 90., na skutek konieczności zaimplementowania unijnego ustawodawstwa. W Unii Europejskiej podatek VAT został ustanowiony za pomocą dyrektyw z 1967 roku.

Obecnie w Polsce podatek VAT uregulowany jest przez Ustawę z dnia 11 marca 2004 roku o podatku dochodowym od towarów i usług (Dz. U. 2004 Nr 54 poz. 535). Poprzednio była to Ustawa z dnia 8 stycznia 1993 roku o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. 1993 nr 11 poz. 50).

Kto musi płacić podatek VAT?

Podatek VAT musi płacić każdy, kto dokonuje zakupu jakichkolwiek towarów i usług, o ile nie został zwolniony z tego obowiązku. Podatek wliczony jest w cenę towarów i usług.

Zgodnie z paragrafem 1. artykułu 7. Ordynacji Podatkowej, podatnikiem podatku VAT jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która podlega obowiązkowi podatkowemu, a obowiązek ten wynika z ustaw podatkowych.

Kto jest płatnikiem podatku VAT?

Zadaniem płatnika podatku VAT jest obliczenie wysokości należnego podatku VAT, pobranie tej kwoty od podatnika i wpłacenie jej do organu podatkowego we właściwym terminie.

Ustawa o podatku VAT w roli płatnika stawia każdą osobę fizyczną, osobę prawną oraz jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, która działa w ramach obowiązujących przepisów prawa i wykonuje powyżej wymienione czynności.

Rodzaje podatku VAT – naliczony i należny

Rozróżnia się dwa rodzaje podatku VAT:

• podatek naliczony;
• podatek należny.

Rozróżnienie to jest szczególnie istotne z perspektywy przedsiębiorców.

Podatek VAT naliczony jest płacony przez przedsiębiorcę wraz z ceną za nabyte towary i usługi. Fakt zapłacenia tego podatku powinien znaleźć potwierdzenie w formie faktury lub dokumentu celnego (w przypadku towarów importowanych). Podatek naliczony może stanowić podstawę do dalszych odliczeń, o których mowa w dalszej części tekstu.

Podatek VAT należny zostaje naliczony przez przedsiębiorcę do ceny netto sprzedawanych towarów i wykonywanych usług. Od jego wysokości odlicza się kwotę podatku naliczonego, a więc tego, który firma zapłaciła, kupując określone towary lub usługi, a pozostałą kwotę przekazuje się do urzędu skarbowego.

W celu wykazania podatku należnego stosuje się deklarację VAT-7. Ta musi zostać złożona co miesiąc w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy (moment dostawy towaru lub wykonania usługi).

Czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT

Ustawa o VAT wyszczególnia zamknięty katalog kategorii czynności podlegających opodatkowaniu:

• odpłatna dostawa towarów;
• odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;
• eksport towarów;
• import towarów;
• wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;
• wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Czynności nieobjęte podatkiem VAT

Podatkiem VAT nie są opodatkowane czynności:

• wykonywane nieodpłatnie;
• o charakterze odszkodowawczym;
• wykonywane w ramach gwarancji lub rękojmi.

Podstawa opodatkowania podatkiem VAT

Mianem podstawy opodatkowania podatkiem VAT określa się kwotę, od której liczona jest wysokość należnego podatku, a więc wartość netto sprzedawanego towaru lub usługi. 

Zgodnie z artykułem 29a Dziennika Ustaw – Podatek od towarów i usług VAT, podstawa opodatkowania to: „Wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał, lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej”.

Stawki podatku VAT, czyli ile wynosi podatek VAT w Polsce?

Stawki podatku VAT uzależnione są od ogólnej klasyfikacji usług i towarów. W Polsce występują obecnie 4 podstawowe stawki podatku VAT:

• 23% – podstawowa stawka podatku VAT;
• 8% – stawka obniżona obowiązująca na przykład przy: infrastrukturze towarzyszącej, robotach montażowo-budowlanych, remontach, w  obiektach budownictwa mieszkaniowego z wyłączeniem lokali gastronomicznych i użytkowych;
• 5% – stawka obniżona stosowana przy produktach rolnych, czasopismach specjalistycznych i książkach;
• 0% – stawka specjalna, została stworzona dla wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów i eksportu usług.

Pełna matryca stawek VAT udostępniona została na stronie rządowej: https://www.podatki.gov.pl/vat/abc-vat/matryca-stawek-vat/.

Kto jest czynnym podatnikiem podatku VAT?

Czynny podatnik VAT to podmiot wykonujący w ramach swojej działalności czynności opodatkowane i zarejestrowane do VAT oraz opłaca podatek od towarów i usług. Niektórzy przedsiębiorcy mogą wybrać, czy chcą stać się podatnikami czynnymi, czy też wolą skorzystać ze zwolnienia. Jeśli zdecydują się na bycie podatnikiem, to muszą złożyć w urzędzie skarbowym deklarację VAT-R.

Czy warto być VAT-owcem?

Posiadanie statusu czynnego podatnika podatku VAT jest szczególnie opłacalne dla firm, które świadczą usługi dla innych podmiotów będących podatnikami czynnymi i chcącymi dokonywać odliczeń VAT-u.

Status podatnika czynnego daje też możliwość dokonywania odliczeń podatku z dokumentów celnych oraz od sumy podatków zapłaconych do urzędu. Zazwyczaj warto jest zarejestrować się jako VAT-owiec, kiedy świadczone usługi lub sprzedawane towary opodatkowane są na niskiej stawce.

Należy jednak pamiętać, że dopisanie się do rejestru VAT wiąże się z dodatkowymi obowiązkami:

• koniecznością składania deklaracji podatkowych;
• koniecznością wystawiania faktur VAT;
• koniecznością prowadzenia ewidencji sprzedaży i zakupów;
• koniecznością wpłacania do urzędu skarbowego podatku VAT.

Jak się zarejestrować do VAT?

Aby zarejestrować się jako czynny podatnik VAT, należy wypełnić formularz VAT-R. Można to zrobić elektronicznie lub tradycyjnie.

Podmioty zwolnione z VAT

Ustawa wyróżnia dwa typy zwolnienia z VAT – zwolnienie podmiotowe oraz zwolnienie przedmiotowe.

Zwolnienia podmiotowe

Zwolnienia podmiotowe odnoszą się do przedsiębiorców, którzy nie muszą odprowadzać podatku VAT od sprzedaży pod warunkiem osiągania przychodów niższych niż 200 tysięcy złotych. Warto podkreślić, że nie wszyscy przedsiębiorcy mogą skorzystać z takiego zwolnienia. Nie będzie ono przysługiwać na przykład przy oferowaniu: usług prawniczych, jubilerskich i windykacyjnych, czy też sprzedaży aut osobowych, budynków czy wyrobów tytoniowych. Kwestia zwolnień podmiotowych została uregulowana w artykule 113 ustawy o VAT.

Zwolnienia przedmiotowe

Ze zwolnień przedmiotowych mogą skorzystać firmy działające w ściśle określonych sektorach. Należą do nich na przykład przedsiębiorstwa świadczące usługi medyczne, finansowe i edukacyjne. Pełny katalog tych podmiotów znajduje się w artykule 43 ustawy o VAT.

Odliczenie podatku VAT – czym jest i kto może z niego skorzystać?

Odliczenie podatku VAT polega na tym, że od sumy podatku należnego, a więc wynikającej z wystawionych faktur sprzedażowych, który należy wpłacić do urzędu skarbowego, można odliczyć VAT naliczony, który wynika z faktur zakupowych. Prawo to wynika z zasady neutralności faktur, ale skorzystać z niego mogą jedynie czynni podatnicy VAT.

VAT w pytaniach i odpowiedziach:

Split payment – jak działa płatność podzielona?

Mechanizm płatności podzielonej (MPP) polega na tym, że odbiorca należności otrzymuje przelew w dwóch częściach. Pierwsza odpowiada wartości netto wyświadczonej usługi lub sprzedanego towaru i trafia na podstawowy rachunek sprzedawcy. Druga część to podatek VAT, który jest księgowany na dedykowanym do tego celu rachunku.

Jak jest ustawa o VAT?

Obecnie w Polsce podatek VAT uregulowany jest przez Ustawę z dnia 11 marca 2004 roku o podatku dochodowym od towarów i usług (Dz. U. 2004 Nr 54 poz. 535).

Jaki jest VAT na paliwa?

Od początku 2023 roku stawka podatku VAT na paliwa wynosi 23%. Wcześniej na skutek działań rządowych wynosiła ona 8%.

Czym jest biała lista podatników VAT?

Na białej liście podatników VAT powinien znajdować się każdy czynny podatnik VAT wraz z aktualnym numerem przypisanego do niego rachunku bankowego. Rejestr prowadzony jest przez Ministerstwo Finansów. Ma on ułatwić kontrolę rzetelności kontrahentów.

VAT UE – co to jest?

VAT UE to europejski odpowiednik numeru NIP. Powinien go posiadać każdy podatnik VAT, który planuje dokonywać transakcji handlowych na terenie Unii Europejskiej.